چکیده:
در ساختار سنتی حقوق جنائی تعامل تابعان این شاخه از حقوق با آن دسته از قواعد ماهوی آن، که به تبیین ‏جرائم و مجازاتها می پردازند، تنها در قلمرو مسئولیت کیفری مورد توجه قرار می گیرد. در حالی که اگر جوهره مسئولیت فرد را توانایی ‏ادراکی او بدانیم و بپذیریم که میزان این توانایی بر اساس میزان رشد عقلانی متفاوت است، خواهیم ‏دانست که تعامل فرد با تکالیف دوگانه ای که آن قواعد پدید می آورند (تکلیف به رعایت هنجارها و تکلیف به تحمیل تبعات هنجارشکنی ) به حسب میزان توانمندی اش متفاوت خواهد بود، که در نهایت در چهار مرحله ‏مشخص قابل بررسی است:
۱٫ مرحله آموزشی، ۲٫ مرحله پیش کیفری، ۳٫ مرحله مسئولیت کیفری ‏نسبی، ۴٫ مرحله مسئولیت کیفری تام.

فهرست:
مقدمه
سیر تکاملی عقل از منظر حقوق
تکامل عقل از منظر علمی
تکامل عقل از منظر حقوق مدنی
تکامل عقل از منظر حقوق جنائی
۱ـ۳ـ۱٫ اهلیت مادی
۱ـ۳ـ۲٫ اهلیت جنائی
۱ـ۳ـ۳٫ اهلیت کیفری
تکامل عقلانی و شکل گیری تدریجی مسئولیت
۲ـ۱٫ حالت عدم مسئولیت
۲ـ۱ـ۱٫ وضعیت غیرجنائی
یک. عدم درک خطاب (امتناع تکلیف)
۲ـ۱ـ۲٫ عدم درک علیت (ناتوانی در تحقق رکن روانی)
ب. وضعیت غیرکیفری
۲ـ۲٫ حالت مسئولیت کیفری نسبی
۲ـ۳٫ حالت مسئولیت تام
نتیجه
منابع