فهرست مطالب

روش تحقیق مطالعه و بررسی بهسازی نیروی انسانی در چارچوب مدیریت اسلامی

بخشی از متن این مقاله : 

چکیده تحقیق

این تحقیق به مطالعه و بررسی بهسازی نیروی انسانی در چار چوب مدیریت اسلامی می پردازد و به ۶ بخش تقسیم شده است :

بخش اول : با این مقدمه که مدیریت اسلامی یک نوع ایدئولوژی است که کل عالم هستی را شامل میشود ، شروع و بعد از تعریف موضوع تحقیق ، اهمیت تحقیق ، خاتمه می یابد ،

بخش دوم : به مطالعه و بر رسی مدیریت اسلامی و عوامل مؤثر آن از دیدگاه دانشمندان اسلامی معاصر می پردازد که پس از مطرح کردن وظائف اصلی مدیریت یعنی بر نامه ریزی ، سازماندهی ، هماهنگی ، مدیریت و رهبری ، نظارت و کنترل ، تصمیم گیری ، انگیزه ، دستورات اخلاقی و .. ، سه عامل مهم یعنی انگیزش ، دستورات اخلاقی و نظارت و کنترل را شرح می دهد .

بخش سوم : مدیریت و نظام ارزشی در اسلام و سایر مکاتب را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهد .

بخش چهارم : پیشنهادات مطرح میشود .

 .

 پیشگفتار

به طور کلی تحول و توسعه علم مدیریت را می توان بعد از انقلاب صنعتی بیشتر مورد توجه قرار گرفت . چرا که تغییرات اساسی و دگرگونی قابل ملاحظه ای را در سازمانها به وجود آورد و همچنین به ارتقاء سطح کمی و کیفی مسئولیت پذیری سازمانها پرداخته و برای یافتن بهترین الگوی علمی فراز و نشیبهای بسیاری را طی نموده است . مکتب بزرگ اسلام پیش از ۱۴ قرن در مورد اصول حاکم بر روابط انسانی سالم در مدیریت چیزی را که سالها و قرنها در آزمایشگاههای تحقیقاتی غرب نا آشنای به معنویت مورد آزمایش گذارده است ، قرنهاست که در مورد اسلام توسط پیام آوران نورو انسانیت حقیقی به ارمغان آورده شده است . بنابر این مکتب اسلام علم مدیریت را صرفاً در چهارچوب فن و حرفه علمی محصور نمی کند بلکه به مسائل روانی و اخلاقی در محیط کار و فعالیت بیشتر اهمیت می دهد و حتی سلامت یک نظام تشکیلاتی را رهین حاکمیت همان اصول و مبانی می داند و از آنجا که هدف نهایی در نظام اسلام تحکیم ارزشهای الهی و تعلیم عدالت در جامعه است ، لازم است که با بکار گیری موازین اسلامی در مدیریتها ساختار تشکیلات کشور را تشنه معارف و فرهنگ اسلامی نماید و نیز در این زمینه از محققان و صاحبنظران مدد گیرد تا با تحقیقات خود در زمینه علوم اسلامی نیاز های متععد دولت را تأمین نمایند .

لذا در این تحقیق تلاش بر آنست که با طرحی منسجم و بصورت کاربردی در ارتباط با مسائل مدیریتی در جهت اصلاح ساختار اداری اقدام شود تا از منابع و امکانات موجود استفاده بهینه ای به منظور شکوفایی استعدادها و توانهای بلقوه نیروی انسانی سازمانها در جهت افزایش کارایی و نیز رشد و تعالی آنها صورت بگیرد و همچنین مقایسه ای بین مدیریت اسلامی با مکاتب دیگر و مدیریت متداول در کشورهای پیشرفته جهان انجام شود .

خلاصه موضوع و مسئله مهم در این تحقیق شناسایی عوامل مؤثر در بهسازی نیروی انسانی در ادارات و سازمانها و مؤسسات دولتی است تا با ایجاد اصلاح و تغییرات مناسب در سیستم اداری هم افزایش تولید و هم رشد و تعالی افراد به سوی الله میسر گردد . در اینجا لازم است که از استاد ارجمند جناب آقای گلزاریان که در تهیه این تحقیق راهنمایی و مساعدت نمودند تشکر نمایم .

لازم به ذکر است جهت اثبات مطالبی که در تحقیق ذکر شده و فرضیه های مورد نظر ، از مطالعات و تحقیقات انجام شده در بخشی از صنایع فولاد ا هواز مرگ تجسم و امید وارم که توانسته باشم رهنمودهای پیشروان دین اسلام را تا حدودی جهت استفاده مدیران و دانشجویان بیان کرده باشم .

 .

بخش اول کلیات

مقدمه

مدیریت اسلامی یک نوع ایدئولوژی است ، یعنی یک نوع از بایدها است . بایدها همیشه از هستیها یعنی از جهان بینی سرچشمه می گیرد . ما اگر واقعیات موجود را تشخیص ندهیم وظایف لازم را تشخیص نخواهیم داد ، اگر هستیها را ندانیم باید را نخواهیم دانست و اینکه رابطه جهان بینی و ایدئولوژی چه نوع رابطه ای است میتوان گفت که همیشه بایدها از واقعیتها سرچشمه می گیرند و یک رابطه محکم و منطقی میان جهان بینی و ایدئولوژی وجود دارد و چون در مدیریت با یک سری بایدها سرو کار داریم طبعاً باید ببینیم چه واقعیتهایی است که این بایدها را به دنبال خود می کشاند و چون مدیریت اسلامی مطرح است قهراً جهان بینی باید جهان بینی اسلامی باشد . اگر یک نگاه اجمالی به عالم هستی بیفکنیم می بینیم مجموعه هستی یک نظام تشکیلاتی است و به عبارت دیگر این جهان اداره بزرگی که با یک مدیریت مقتدر و توانا و بی نهایت آگاه اداره می شود ، در میان اوصاف خداوند در قرآن مجید کلمه رب بیش از همه توجه می کند و پنج معنی زیر را برای رب ذکر کرده اند :

مالک ، مدبر ، مربی ، قیم ، منعم

که در مجموع آنها مسئله مدیریت به خوبی نمایان است ،

پس از دیدگاه قر آن وقتی ما خدا را نگاه می کنیم ، بصورت یک مدیر کل در عالم هستی می بینیم و نتیجه می گیریم که عالم هستی اداره و سازمان بزرگی است که در رأس این سازمان و اداره عظیم خداست ، بنابر این جهان بینی اسلامی به ما می گوید کل عالم یک سازمان واحد و یک اداره کل است که خداوند هم مدیر کل آن می باشد .

از دیدگاه جهان بینی توحیدی ، مجموع عالم یک واحد بیش نیست با ارتباط تشکیلاتی منسجم و تحت حاکمیت ا…. قر آن می فرماید :

مسلمانان باید خودشان را با نظام کل عالم تطبیق دهند

(( و السماء رفعها و وضع المیزان ))

* آسمان را بر افراشت و حساب و نظم و میزانی در آن قرار دارد و بلافاصله نتیجه گیری می کنند .

(( الا تطعوا فی المیزان ))

* تا شما از حد و میزان تجاوز نکنید

اصولاً مهمترین دلیل شناخت خدا که همه فلاسفه و متکلمین روی آن تکیه کرده اند و اکثریت قریب به اتفاق آیات قرآن بر محور آن دور می زند ، برهان نظم است که از مدیریت حساب شده این جهان بوجود آن مدیر وان مدبر ، قا در و توانا

سپس می گوئیم نظامات جهان هستی از خلقت منظو مه ها و کهکشانهای عظیم گرفته تا اسرار شگفت انگیز اتم و انواع جانداران وگیاهان سخن می گویند همه وهمه شرح و بیان مدیریت دقیق وحساب شده خداوند در این عالم بزرگ است

در میان موجودات عالم انسان در مکتب غنی اسلام جایگاه عمیق و خاص دارد عمق مفهوم انسان قرآ نی بقدری ژرف ولایتناهی است که قلم عاجز از تعریف آن است .

در مدح قر آنی انسان از زمین و آسمان بزرگتر ، و از فرشتگان بالاتر است ، چرا که او آفریده شده در بهترین موقعیت است . لذا وظیفه یک انسان موحد و هوشیار این است که قبل از هر چیز خویشتن و جهانی را که در آن زندگی می کند بشناسد و از اصول و نظاماتی که به این عالم وسیع حاکم است تا آنجا که توان دارد آگاه گردد و همان اصولی را در زندگی اجتماعی خود به کار گیرد که بزرگترین رمز شناخت همین نظامات تکوینی و بکار گیری این سنتهای الهی در نظامات تشریعی است . بنابر این انسان نمی تواند به گونه ای ناموزون و بصورت وصله ای نا همرنگ در این جهان هستی زندگی کند و به همان اندازه که از نظام و تشکیلات مدیریت صحیح فاصله می گیرد با شکست و نا کامی روبرو خواهد شد و محکوم به فناست . از اینها که بگذریم زندگی انسان این است که تمام کارهای اصلی و مهم او بصورت جمعی انجام میشود و کار جمعی بدون تشکیلات و سازماندهی و مدیریت مفهومی جز هرج و مرج و به هدر دادن نیروها و از بین بردن امکانات و استعدادها محصولی نخواهد داشت .

.

موضوع تحقیق

بهسازی نیروی انسانی در چارچوب مدیریت اسلامی

تعریف موضوع : عبارتست از بررسی عوامل انگیزشی مؤثر در ارتقاء بهره وری منابع انسانی از دیدگاه اسلام به عبارتی با نگرش به عمق توجه اسلام به منابع انسانی سعی داریم که نظرات اسلامی را در رابطه با بهینه سازی نیروی انسانی در سیستم اداری تحلیل نمائیم .

اهمیت تحقیق : به دلیل اهمیت نظرات اسلام در رابطه با حقیقت انسان از بعد انسان شناختی ، نیاز به ارائه تحقیقات منسجم نسبت به موضوع تحقیق در جهت شناسایی ارتباط مدیریت اسلامی با موارد ذیل می باشد:

۱) منافع اجتماعی : در صورت اصلاح ساختار منابع انسانی بر اساس معیارهای اسلامی در جامعه اسلامی ما و با عنایت بر وجود ارزشهای والای اخلاقی در متن مکتب بزرگ اسلام میتوان با استعانت از معیارهای مطروحه سازمان سیستمهای اداری کشور را به نفع اجتماع منطبق با موازین اسلامی مورد تحقیق قرار داد

۲) منافع اقتصادی : اصلاح ساختار اداری بر اساس نظام اقتصاد اسلامی در صورتیکه به درستی به مورد اجراء گذارده شود . ضمن ایجاد یک ساختار سالم اداری از نظر اقتصادی منفعت زیادی را برای جامعه به همراه خواهد داشت .

۳) منافع برای جهان اسلام : با دارا بودن فرهنگ و ارزش والای اسلامی و توجه مکتب مقدس اسلام به اداره امور بشریت از طریق توجه به خصوصیات و نیازهای انسانها و نیز غنی بودن دین الهی از لحاظ نگرش عمیق به مدیریت و رهبری به خصوص در مقابل نگرش مادی مکاتب بشری به ابعاد مادی انسانی ضرورت دارد تا با شناساندن واقعی نکات بیان شده در اسلام ، دانش پژوهان و دانشمندان جوامع اسلامی را به اندیشه پیرامون مدیریت اسلامی هدایت نمایند تا با استفاده از تعالیم الهی جهت واقعی خود را در قالبی فراتر از مکاتب مادی جستجو نمایند .

اهداف تحقیق :

۱) استخراج اصول و دستورات مدیریتی از دیدگاه تعالیم و بخش الهی

۲) استخراج عوامل انگیزش مؤثر در ارتقاء بهره وری سیستم های اداری

۳) ارائه پیشنهادها و راه حلها

 

فرضیه های تحقیق :

۱) عوامل مؤثر بر ایجاد انگیزه در مدیریت اسلامی نقش بسیار مهمی در افزایش سطح بهسازی نیروی انسانی می تواند داشته باشد .

۲) دستورات اخلاقی در مدیریت اسلامی عامل تعیین کننده بسیار مؤثر در افزایش سطح بهسازی نیروی انسانی تلقی می گردد .

۳) سیستم نظارت و کنترل در مدیریت اسلامی می تواند به عنوان مؤثرترین عامل در افزایش سطح بهسازی نیروی انسانی مطرح شود .

تعریف واژه ها

۱) انگیزش : بطور کلی انگیزش را می توان حالتی در افراد دانست که آنهان را به انجام رفتار و عمل خاصی متمایل می سازد

۲) بهسازی : انسان موجودی است تغیر پذیر با کمالات ، توانائیهای بی شمار با لقوه ، این توانائیها باید ارزیابی و تحت شرایط تعلیم و تربیتی مطلوب از قوه به فعل در آیند .

رسالت بهسازی منابع انسانی در هر سازمانی به عنوان یک وظیفه خطیر مدیریت برنامه ریزی و اجرای این امر مهم است .

۳) سیستم : عبارتست از ترتیب منظمی از عوامل یا عناصر وابسته که با توجه به همبستگی و تأثیر این عوامل بر یکدیگر و تبادل منابع در جهت کار کرد ویژه ای هستند .

۴) بهره وری : معیاری است که میزان کارایی و اثر بخشی فعالیتها را برای دستیابی به یک هدف مشخص مورد توجه قرار می دهد و به جای کارایی نیز به کار برده میشود .

۵) تقوا : از نظر لغوی به معنای صیانت و حفاظت است یعنی حفاظت و نگهداری نفس از آنچه به آن ضرر می رساند .

۶) شرح صدر اسلامی : چیزی جز آمادگی برای پذیرش حق نیست و این آمادگی توأم با نور و روشن بینی و بینش ویژه ای است که به مدد آن انسان حق را حق می بیند و باطل را باطل .

۷) اخلاق : اخلاق حالتی است راسخ و مؤثر در روان انسان که در سایه آن بدون اندیشه و تأمل افعال انسان صادر می شود .

==========================================================

فهرست مطالب :

چکیده تحقیق
پیشگفتار
بخش اول کلیات
مقدمه
مالک ، مدبر ، مربی ، قیم ، منعم
موضوع تحقیق
بهسازی نیروی انسانی در چارچوب مدیریت اسلامی
تعریف موضوع
اهمیت تحقیق
) منافع اجتماعی
) منافع اقتصادی
منافع برای جهان اسلام
اهداف تحقیق :
فرضیه های تحقیق :
تعریف واژه ها
انگیزش
بهسازی
سیستم
بهره وری
تقوا
شرح صدر اسلامی
اخلاق
بخش دوم – مطالعات نظری
(( فصل اول)) * نظرات بعضی از دانشمندان اسلامی در مورد مدیریت اسلامی
تعریف مدیریت اسلامی
۱) مدیریت اسلامی و وظائف آن از دیدگاه” سید رضا تقوی دامغانی ”
انگیزه
نظارت
دستورات اخلاقی
هماهنگی
مشارکت
برنامه ریزی
۲) “مدیریت اسلامی و وظائف آن دیدگاه اسماعیل منصوری لاریجانی ”
تعریف مدیریت اسلامی
نظارت
دستورات اخلاقی
تقوی
توکل
تواضع
انتقال پذیری
جاذبه و دافعه
سعه صدر
ساده زیستن
قاطعیت
توجه به زیر دستان
بینش و آگاهی
سازماندهی
هدفداری ، سلسله مراتب قدرت ، انعطاف پذیری ، برنامه ریزی و تقسیم کار
هدفداری
سلسه مراتب قدرت
انعطاف پذیری
۳) مدیریت اسلامی و وظائف آن از دیدگاه مکارم شیرازی :
تعریف مدیریت اسلامی
انگیزه
نظارت : ((تشویق و توبیخ ))
دستورات اخلاقی
الف ) اخلاص نیت :
ب) توکل :
هماهنگی
تصمیم گیری
برنامه ریزی
سازماندهی
دستورات اخلاقی
۱) ایمان به ارزش کار :
۲) امانت و تعهد :
۳) دانایی و توانایی :
۴) دادگری و عدالت در میان زیر دستان :
۵) احترام به افکار دیگران :
۶) قاطعیت و برندگی در تصمیم گیری :
۷) تواضع و فروتنی :
۸) حسن سابقه :
۹) آمیزه ای از نرمی و درشتی :
۱۰) بزرگ منشی و بزرگواری در برابر مخالفان :
۱۱) انتقاد پذیری :
۱۲) آشنایی به زمان :
۱۳) دور اندیشی :
۵) مدیریت اسلامی و وظائف آن از دیدگاه استاد محمد تقی جعفری
مدیریت اسلامی
انگیزش
فصل دوم – *انگیزش*
مقدمه
رضایت
روحیه
تعریف انگیزه
تئوریتهای انگیزش در رفتار سازمانی
۱) نظریه مزلو
کاربرد نظریه انکیزشی مزلو
۲) نظریه فردریک هرز برگ در ارتباط با انگیزه
۳) نظریه انتظار و احتمال
۱) پاداشهای مادی و پول
۲) نقش شرایط محیط مار – کیفیت زندگی کاری
۳) نقش مشارکت در انگیزش
۴) نقش پر بار سازی شغل
انگیزه از نظر دانشمندان اسلامی
ایجاد انگیزه
انگیزه را می توان به سه نوع تقسیم کرد :
الف ) انگیزه های پنداری
انگیزه های مادی
انگیزه معنوی :
قآن مجید می فرماید :
۱) ایجاد انگیزه در مدیریت جامعه اسلامی :
ابتکار در جهت ایجاد انگیزه و موفقیت در امور صدر اسلام :
دستورات اخلاقی
مقدمه
۱) تقوی :
حضرت علی (ع) در این مورد می فرماید :
امیر المؤمنین (ع) می فرماید :
حضرت علی (ع) می فرما ید :
توکل :
اینجاست که پیامبر اکرم می فرماید :
۳) تواضع :
حضرت علی (ع) در وصف آن حضرت فرمود :
مولا علی (ع) به مالک اشتر می فر ماید :
۴) انتقاد پذیری :
۵) جاذبه و دافعه :
* امام صادق (ع) فرمودند :
امام باقر (ع) می فرماید :
*اهمیت جاذبه و دا فعه : *
حضرت علی (ع) می فرماید :
۶) سعه صدر:
امام جواد (ع) می فرماید :
۷) ساده زیستن :
۸) قاطعیت :
۹) توجه به زیر دستان :
۱۰) بینش و آگاهی :
خلاصه و نتیجه گیری :
فصل سوم – نظارت و کنترل سازمانی از دیدگاه اسلام
مقدمه
تعریف نظارت و کنترل
فرایند کنترل
اهمیت کنترل از نظر اسلام :
* حضرت علی (ع) به یکی از والیان چنین می فرماید :
* امام موسی کاظم فرمود :
مراجع و دستگاههای نظارت کننده در حکومت اسلامی :
الف) نظارت خداوند سبحان
* آیه ۴۷ سوره انبیاء می فرماید :
* آیه ۴۹ از سوره کهف می فرماید :
* آیه ۶ از سوره مجادله می فرماید :
* امام صلدق (ع) در کتاب مصباح الشریعه می فرماید :
قال ابو عبد الله (ع)
ب) نظارت امام :
حضرت علی (ع) در نامه ای که برای فرماندهان سپاه خود می نویسد ، می فرماید :
ج) نظارت مردم :
نظارت مستقیم و غیر مستقیم :
حضرت علی (ع) در فرمان تاریخی خود خطاب به مالک اشتر می فرماید :
حضرت علی (ع) می فرماید :
۱) آیه ۱۰۴ سوره آل عمران
۲) آیه ۶ سوره تحریم
۳) امام صادق (ع) می فرماید :
مراحل نظارت و کنترل:
اقدامات اصلاحی
حضرت علی (ع) می فرماید :
۱) شیوه های ارشادی با گفتار و کردار :
قرآن در آیه ۱۴۴ از سوره طه می فرماید :
قرآن در سوره بقره آیه ۴۴ نیز می فرماید
حضرت علی (ع) می فرماید :
۲) تشویق افراد وظیفه شناس و درستکار
حضرت علی (ع) در مورد لزوم تشویق می فرماید :
حضرت علی (ع) در همین مورد می فرماید :
حضرت علی (ع) در این مورد می فرماید :
۳) تنبیه افراد خطا کار و بی توجهی به وظایف :
حضرت علی (ع) در این زمینه می فرماید :
حضرت علی (ع) در مورد اینگونه افراد می فرماید :
حضرت علی (ع) در این مورد می فرماید :
خلاصه و نتیجه گیری
بخش سوم – مطالعات تطبیقی
مقدمه
مدیریت از دیدگاع ارزشهای اسلامی
اصول و مبانی مدیریت اسلامی :
۱) تعیین هدف :
۲) دانشمندی و بینش :
امام علی (ع) می فرماید
۳) روش
۴) رهبری و هدایت :
۵) ارزیابی عملیات
مطالعه تطبیقی بین مدیریت از دیدگاه اسلام و دیگر مکاتب
تعاریف مدیریت در نظام سرمایه داری
دائره المعارف آمریکانا :
آقای چارلز اف آستن می گوید :
پرفسور جوران می گوید :
الف) تعریف مدیریت خاص در سرمایه داری:
ب) تعریف مدیریت عام در سرمایه داری :
مکتب کلاسیک
نظریه سیستم
الف ) برنامه ریزی
ب) هماهنگی
ج) سازماندهی
د) رهبری
ه) کنترل امور
و) به کار گیری و استخدام:
خلاصه و نتیجه گیری
بخش چهارم – پیشنهادات
مقدمه
پیشنهادات (فرضیه ۲)
۱) داشتن تواضع و فروتنی نسبت به زیر دستان و بالا دستان :
پیشنهادات (فرضیه ۱)
۱) کیفی نمودن کار و محیط کار
۲) رشد و تعالی کارکنان
۲) امانت پذیری مسئولیت :
پیشنهادات (فرضیه ۳)
۱) اجرای فرا نید کنترل به همراه اقدامات اصلاحی که طی چهار مرحله صورت می گیرد
:
۲) احیاء نمودن فرهنگ سه گانه مواجع نظارت کننده شامل :
خلاصه
فهرست منابع و مأخذ

======