+

• مقدمه
• فصل اول : شناخت و ارزیابی وضع موجود
• الف- معرفی اجمالی شهرستان
• موقعیت جغرافیایی
• ویژگیهای طبیعی
• توپوگرافی و زمین شناسی
• پهنه بندی زلزله
• منابع آب
• الف- منابع آب های سطحی
• ب- منابع آب های زیرزمینی
• بارندگی
• بادهای غالب
• پوشش گیاهی (جنگل و مرتع)
• مراتع
• جنگلها
• بیابانها و شن زارها
• ویژگیهای انسانی
• ویژگی های اقتصادی
• _ کشاورزی و دامپروری
• _ صنایع و معادن
• خدمات
• ب   شناسایی حوزه نفوذ
• _ راه
• ج   شناسایی روستا
• موقعیت جغرافیایی
• ویژگیهای طبیعی
• ۱-۲- توپوگرافی
• ۳-۲- زمین شناسی
• ۳-۳- تکتونیک (زلزله)
• ۴-۲- اقلیم
• ۱-۴-۲- دما
• ۲-۴-۲- بارندگی
• ۳-۴-۲- تعیین اقلیم
• محدوده اراضی کشاورزی و طبیعی روستا
• بررسی منابع آب روستا
• ویژگیهای جمعیتی روستا
• ۱-۵- تعداد جمعیت و بعد خانوار
•  ۲-۵- ساختار جمعیت
• الف- ترکیبی سنی
• ب- ترکیب جنسی
• ۳-۵- سواد و تحصیلات
• ۴-۵- نرخ فعالیت و اشتغال
• ۵-۵- مهاجرت
• ۶-۵ رشد جمعیت روستا
• ۷-۵- تغییرات جمعیت روستا
• – رشد طبیعی
• ۶- ویژگیهای اقتصادی
• ۱-۶- باغداری
• ۲-۶- درآمد سرانه خالص از بخش باغداری
• ۳-۶- زراعت
• ۴-۶- دامداری
• ۵-۶- صنایع
• ۷-۶- خدمات و سایر منابع
• ۸-۶- محاسبه کل درآمد حاصل از فعالیتهای اقتصادی
• ۷- شناخت و بررسی علل پیدایش روستا
• ۱)عوامل طبیعی
• ۲)عوامل محیط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی
• ۱)عوامل طبیعی
• اشکال ناهمواریها (پستی و بلندی)
• آب و هوا و پوشش گیاهی و محیط زیست
• ۲)عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی
• ۸- تاریخچه روستا
• ۹- شناخت عوامل موثر در شکل گیری بافت کالبدی روستا
• ۱۰- شناخت و تعیین نحوه کاربری فضاهای موجود
• – کاربری مسکونی
• – کاربری تجاری
• – کاربری آموزشی
• – کاربری بهداشتی – درمانی
• – کاربری مذهبی – فرهنگی
• کاربری تاسیسات و تجهیزات
• – کاربری اداری
• – کاربری فضای سبز
• – کاربری پذیرایی و اقامت
• – کاربری معابر
• – کاربری صنعتی کارگاهی
• – باغات داخل محدود
• ۱۱- شناسایی مراکز تفرجگاهی و تفریحی و جاذبه های توریستی روستا
• ۱۲- بررسی چگونگی مالکیت اراضی روستا
• – مالکیت خصوصی
• – مالکیت دولتی
• – مالکیت عمومی
• – مالکیت وقفی
• ۱۳- شناخت کیفیت ابنیه
• ۱۴- بررسی شبکه های ارتباطی
• جاده بین شهری
• معبر درجه ۱
• معبر درجه ۲
• معبر درجه ۳
• معابر دسترسی
• – چگونگی شیب ها و عملکرد شیب در بافت روستا
• ۱۵- تعیین مراکز اولیه روستا و مراکز محلات فعلی
• الف) محله بالاده
• ب) محله میان ده
• ج)محله پایین ده
• ۱۶- تاسیسات عمومی روستا
• ۱۷- بررسی معماری و ترکیب فضاهای مسکونی و واحدهای همسایگی
• فصل دوم : تجزیه و تحلیل و ارائه پیشنهادات
• برآورد کمبودهای اساسی حوزه نفوذ
• پیش بینی عملکرد اقتصاد روستای پیوه ژن
• الف- کشاورزی
•  شیوه های سنتی نگهداری از باغها
• بهسازی و توسعه صنایع بسته بندی جهت عرضه بهتر محصولات باغی
• ب- دامداری
• ج- خدمات
• پیش بینی جمعیت آینده روستا
• جایگاه روستا در نظام سلسله مراتبی خدمات رسانی
• – شبکه معابر
• – فضاهای مسکونی
• – فضاهای آموزشی
• – فضاهای فرهنگی – مذهبی
• – فضای بهداشتی – درمانی
• – فضای ورزشی
• خدمات عمومی
• ۸- بررسی کمبود کاربریهای موجود
• ۱-۸- کاربری مسکونی
• ۲-۸- کاربری تجاری
• ۳-۸- کاربری آموزشی
• ۴-۸- کاربری بهداشتی – درمانی
• ۵-۸- کاربری صنعتی – کارگاهی
• ۶-۸- کاربری فرهنگی- مذهبی
• ۷-۸- کاربری تاسیسات و تجهیزات
• ۸-۸- کاربری اداری
• ۹-۸- کاربری فضای سبز
• ۱۰-۸- کاربری میراث فرهنگی
• ۱۱-۸- کاربری حمل و نقل و انبار داری
• ۱۲-۸- کاربری ورزشی
• ۱۳-۸- کاربری معابر
• ۱۴-۸- کاربری پذیرایی و اقامت
• ۹- پیشنهاد معیارها و ضوابط کلی توسعه روستا
• فصل سوم : ارائه طرح هادی
• پیش بینی نحوه توزیع و محل استقرار فضاهای خدماتی و تاسیسات در حوزه نفوذ
• تعیین اولویتهای اجرایی کوتاه مدت و میان مدت در تمام ابعاد طراحی
• تعیین نحوه کاربری اراضی روستای پیوه ژن در ده سال آینده
• تعیین تکلیف آثار تاریخی موجود
• ۶منابع و ماخذ
• ۶-۱-۲- زمین شناسی و توپوگرافی
• زلزله های سبزوار
• فهرست جداول
• جدول شماره ۱   بخشها و دهستانهای شهرستان مشهد
• جدول شماره ۲   تعداد واحدهای فعال و مشاغلین آنها در سطح شهرستان
• جدول شماره ۳   وضعیت تغییرات درجه حرارتی مشهد ۲۰۰۰-۱۹۶۱
• جدول شماره۴   توزیع بارندگی در ماههای مختلف سال ایستگاه مشهد ۱۹۶۱ تا ۲۰۰۰
• جدول شماره ۵   تحولات بعد خانوار روستایی پیوه ژن
• جدول شماره ۶   گروههای سنی روستای پیوه ژن
• جدول شماره ۷   نسبت جنسی و گروههای سنی روستای پیوه ژن
• جدول شماره ۸   تحولات جمعیت روستای پیوه ژن
• جدول شماره ۹   نرخ رشد واقعی روستا پیوه ژن ۷۵-۱۳۴۵
• جدول شماره ۱۰   نرخ رشد طبیعی روستا ۸۲-۷۷
• جدول شماره ۱۱   محاسبه محصولات باغی ۱۳۸۲
• جدول شماره ۱۲   انواع دام روستای پیوه ژن
• جدول شماره ۱۳   محاسبه درآمد کل بخشهای مختلف اقتصادی
• جدول شماره۱۴   کاربری اراضی موجود روستای پیوه ژن سال ۱۳۸۳
• جدول شماره ۱۵   کاربریهای وضع موجود و پیشنهادی روستای پیوه ژن ۱۳۸۳
• ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

مقدمه

تحول و دگرگونی در هریک از جنبه های خاص زندگی در عرصه های روستایی که تنوع ارتباط تنگاتنگ با روندهای عمومی توسعه سکونتگاهی روستایی دارد، بلکه جدا از سمت گیرهای عام در سطح ملی نیست. بنابراین هر گونه اقدامی در راستای دگرگونی جنبه های زندگی روستایی می تواند و باید جزیی از سازماندهی فضایی به شمار آید.

در این راستا تاکید بر برنامه ریزی مراکز روستایی، حاصل توجه مجدد بهتوسع روستایی به عنوان بخشی از یک راهبرد ((نیاز اساسی)) است که برابری بیشتر در توزیع منافع ناشی از تلاش برای توسعه ملی را مورد تاکید قرار می دهد، ((نیازهای اساسی)) یاد شده، نه تنوع شامل خدمات اجتماعی مثل آموزش و مراقبتهای بهداشتی می شود، بلکه درآمد برای روستائیان فقیر در داخل و خارج از بخش کشاورزی و خدمات اقتصادی بهتر را نیز در بر می گیرد.

به بیان دیگر هدف برنامه ریزی عبارت است از بهبود بخشیدن به اداره اقتصاد کلی نواحی و از طریق آن گسترش حدود امکانات و فرصتهای اقتصادی موجود برای خانوارهای نواحی در یک مجموعه گوناگون از بخش ها و نقش های اقتصادی.

طرحهای هادی روستایی به عنوان یکی از طرحهای مطرح در زیر شاخه برنامه ریزی کالبدی قرار می گیرند. این طرحها با ساماندهی ساختار فضایی روستا و جهت دهی عملکردهای روستا می توانند به عنوان زمینه ساز توسعه پایدار روستایی مطرح شوند.

بنابراین در این طرحها ارائه راهکارهای بهینه در جهت همبستگی منطقی عناصر ساختار کالبدی روستا با هدف ایجاد هماهنگی عملکردی، ضروری می باشد.

در این راستا، این طرحها به عنوان طرحهای نقطه ای سعی دارند ضمن ارتقاء یک سکونتگاه روستایی در نظام سلسله مراتبی سکونتگاهی روستایی در نظام سلسله مراتبی سکونتگاهی از طریق تحرک بخشیدن به عملکردهای روستایی زمینه ساز پایداری سکونتگاهها نیز شوند.

روستای پیوه ژن در ۲۱  ۵۹ طول جغرافیایی و ۳۶٫۳ عرض جغرافیایی واقع شده است. این روستا طبق آخرین تقسیمات سیاسی در دهستان پیوه ژن از بخش احمد آباد توابع شهرستان مشهد قرار دارد. نرخ رشد واقعی این روستا طی یک دوره ۳۰ ساله ۱- درصد می باشد. اقتصاد غالب روستا از بخش باغداری می باشد. مردم روستا فارسی زبان و دارای مذهب شیعه می باشند.

فصل اول – شناخت و ارزیابی وضع موجود

الف- معرفی اجمالی شهرستان[۱]

شهرستان مشهد مرکز استان خراسان رضوی و دومین کلانشهر بزرگ مذهبی جهان است. برای معرفی اجمالی آن ۴ آیتم موقعیت جغرافیایی شهرستان، ویژگیهای انسانی و ویژگیهای اقتصادی شهرستان را مورد بررسی قرار می دهیم.

• موقعیت جغرافیایی:

شهر مشهد در قسمت شمال شرقی استان خراسان قرار گرفته است. این شهرستان از شمال شرق به کلات نادری از شرق به شهرستانهای سرخس و تربت جام، از جنوب شرقی به شهرستانهای فریمان و تربت حیدریه و از غرب به شهرستانهای درگز، چناران و نیشابور محدود می شود و در ۳۶ ۶ طول شرقی و ۸ ۳۷ عرض شمالی گسترده شده است. مساحت شهرستان مشهد ۲۶۲۳۳ کیلومتر مربع است که ۴/۳ از کل استان خراسان را به خود اختصاص داده است. بلندترین ارتفاعات مشهد از سطح دریا در بینالود است با ۳۲۱۱ متر و پست ترین آن در امتداد کشفرود و در جنوب مشهد است با ۵۰۰ متر از سطح دریا واقع شده است. بر طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان مشهد دارای ۳ نقطه شهری، ۴ بخش و ۱۲ دهستان می باشد که مشخصات آنها در جدول ذیل آمده است:

جدول شماره ۱: بخشها و دهستانهای شهرستان مشهد

• ویژگیهای طبیعی:

در شهرستان مشهد، بخشهایی از چند رشته کوه مهم استان قرار گرفته که عبارتند از رشته کوههای کپه داغ، هزار مسجد، آل داغ، بینالود و چهل تن.

جز در مناطق غربی و شمال غربی سایر رودخانه های جاری جزء پر آب ترین رودهای استان هستند که این امر به همراه حاصلخیزی خاک، باعث رونق کشاورزی این منطقه است. این شهرستان در بخش جنوب شرقی در بین کوههای هزار مسجد و کوههای بینالود قرار گرفته است. همچنین بخشی از دامنه های شرقی و شمال شرقی کوههای هزار مسجد را در بر می گیرد.

از نظر خاک شناسی شهرستان مشهد به ۵ واحد بزرگ تقسیم می شود:

دشتهای استغراقی: این دشتهای مسطح در طول کشف رود و در فرورفتگیهای مرکزی و جنوبی منطقه قرار دارد. خاکهای آن خیلی شور بوده و زهکشی آن بد است.

دشتهای کوهپایه ای تقریبا مسطح: در مرکز منطقه قرار دارند و خاکهای آن عمیق و خوب زهکشی شده است.

مخروط افکنه ها: در مرکز غربی و در جنوب مشهد قرار دارد. در قسمت مرتفع تقریبا نوک تیز و در قسمت تحتانی تقریبا مسطح است. خاک آن سنگریزه ای و کم عمق است و از قلوه سنگهای آذرین دگرگونی شده تشکیل شده است.

فلاتها: در امتداد رشته کوهها قرار دارند و معمولا به علت شیب زیاد و عمق کم برای کشتهای آبی مناسب نیستند. قسمتهای کوچکتری که پخش نشده است دارای خاکهای کم عمق تا عمیق، در رسوبات ریک بادی موجود در گچهای دوران دوم و سنگریزه هاست. این خاکها قابل آبیاری هستند.

توپوگرافی و زمین شناسی: [۲]

دشت مشهد در حوزه آبریز رودخانه کشفرود، در شمال استان خراسان واقع شده است این منطقه شامل دره کشفرود است که ناحیه کلات نادری نیز در شمال از آن جدا می شود. این دره از طرف غرب به منطقه قوچان و از شرق به ناحیه سرخس می پیوندد.

دره کشفرود، دره وسیعی است که از بالا دست دره تا اولنگ جهت شمال غربی و جنوب شرقی ۱۲۰ کیلومتر طول و ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر عرض دارد. دشت مشهد از شمال به رشته کوه هزار مسجد که مرز بین منطقه کلات نادری و مشهد است محدود و در جنوب به رشته کوه بینالود که حد فاصل دشت نیشابور و مشهد است، منتهی می گردد. رخساره های زمین شناسی در منطقه کپه داغ رسوبی بوده و از ژوراسیک تا دوران سوم ادامه دارد ولی در ارتفاعات جذبی از سنگهای و لکانیکی دگرگونی و سنگهای رسوبی تشکیل شده که متعلق به دوران اول، دوم و سوم زمین شناسی می باشد، قدیمی ترین رخساره شناخته شده در منطقه نیست و کوارتزیت و پر کامبرین است که در حوالی معدن آق در بند واقع در شرق حوزه رخنمون دارد. رخساره های دوران اول شامل: آهک، دولومیت و شیل می باشد که در کوههای بینالود در جنوب حوزه بیرون زدگی دارد. سازنده های ژوراسیک شامل ماسه سنگ و کوارتزیت است که در ارتفاعات شاندیز و گلمکان و قسمت شرقی دشت گسترش دارد.

سنگهای دگرگون شده ما قد شیت، اسلیت، کوارتزیت و مرمر در کوههای طرق، زشک و چشمه سبز در جنوب و کوههای دو چاهی و سفید بالا در جنوب و جنوب شرقی حوزه گسترش دارد. این سنگها متعلق به قبل از دوره ژوراسیک می باشد. گرانیت های دوران دوم همراه با دیوریت کرتاسه در حاشیه ارتفاعات جنوبی دشت گسترش داشته و بخشی از سنگ کف دشت را در قسمت جنوب شهر مشهد تشکیل می دهد.

رسوبات دوران سوم و چهارم شامل، تراسهای آبرفتی رودخانه ای و گچ می باشد که سطح دشت و کف دره ها و مسیلها را می پوشاند.

پهنه بندی زلزله:

دشت مشهد در اثر حرکات تکتونیکی چند گسل موازی که به موازات سلسله جبال منطقه از شمال غرب و سمت جنوب شرق امتداد داشته و به صورت پلکانی حالت فرو افتادگی دارد، تشکیل شده است. در شهرستان مشهد از شمال آن گسل ترود می گذرد که از شرق ایران خارج می شود این گسل با گسل دیگری به نام انجیلو موازی است و دارای جهتی شمال شرقی – جنوب غربی است و زمان فعالیت آن به کامبرین تخمین زده شده است، که در سال ۱۶۷۳ میلادی اوج این گسل با زلزله ای ۷ ریشتری خودش را نشان داد که در مشهد ۴ هزار نفر کشته داد. همچنین گسل کشفرود نیز از شمال شرق شهرستان مشهد خارج می شود.

منابع آب:

الف- منابع آب های سطحی:

مهمترین رودخانه های شهرستان مشهد عبارتند از : کشفرود، کارده، ماه نساء، میامی، شاندیز، طرقبه، طرق، سنگ بست، جاغرق، مراغه، مایان، برگ، نه شک ، چشمه گیلاس، علاوه بر رودهای فوق الذکر سیل های مانند کال شریف آباد و کال سرغایه که حالت فصلی دارند و در بخش از سال دارای جریان آبی هستند.

رودخانه کارده: از بهم پیوستن شاخه های فرعی کوشک آباد و آل به وجود می آید. این شاخه از ارتفاعات کوه تنگ، صندوق شکن و خواجه سرچشمه می گیرند. متوسط حجم آب سالانه آن در محل ایستگاه کارده حدود ۹۴۵/۲۳ میلیون متر مکعب گزارش شده است.

رودخانه ماه نساء: از ارتفاعات کوه گل عرب و منزل آباد به سمت جنوب امتداد یافته و در حوالی روستای قاسم آباد وارد دشت مشهد می شود. متوسط جریان سالانه آن حدود ۹۶/۱ میلیون متر مکعب می باشد.

– تعیین اقلیم:

به منظور تعیین اقلیم ایستگاه از روش دو مارتن استفاده شده است براساس فرمول زیر:

P= بارندگی

T= درجه حرارت

با توجه به فرمول فوق براساس مقدار ضریب خشکی هفت نوع اقلیم را می توان مشخص نمود، که مقدار محاسبه شده بیانگر اقلیم نیمه خشک ایستگاه مشهد می باشد.

• محدوده اراضی کشاورزی و طبیعی روستا

بطور کلی در هر روستایی علاوه بر محدوده کالبدی روستا، محدوده دیگری نیز وجود دارد که کلیه اراضی کشاورزی و منابع طبیعی روستای مذکور را در بر می گیرد.

این محدوده در خصوص روستای بیوه ژن در سمت جنوب شرقی به سمت جاده اصلی در قسمت میانی تا دره چهار سوق، در قسمت شمال شرق به ارتفاعات که ادامه ارتفاعات بینالود است و از طرف جنوب نیز به ارتفاعات برخورد می نماید و کل مساحت اراضی باغی و زیرکشت روستا ۸۶۳ هکتار می باشد.

از سمت شرق به روستای ده سرخ و جنوب غربی به روستای فخر داوود منتهی می شوند. در جهات متفاوت روستا اراضی کشاورزی و منابع طبیعی خاصی وجود ندارد.

• بررسی منابع آب روستا:

آب آشامیدنی روستا از طریق لوله کشی بوده و از طریق منبع که بر روی تپه ای در نزدیکی مسجد جامع روستا در جنوب شرقی واقع شده است تامین می گردد.

آب کشاورزی مورد نیاز اراضی باغی روستا به کمک رودخانه فصلی و همچنین قناتهای روستا تامین می شود. این روستا دارای ۶ قنات با نامهای سوراخ کوه، مرغ زار، چهار سوق که با ۴۳۶ ساعت آبدهی در ۱۸روز و قدیمی ترین قنات روستا با نام سرکاریز و سرمرغ با ۳۶۰ ساعت آبدهی در ۱۵روز می باشد که برای آبیاری باغات استفاده می شوند. ۲۳ چشمه موجود روستا نیاز آبرسانی به باغات را نیز برطرف می سازند.

در صورت نیاز که آبرسانی به باغات کافی نباشد، باغداران روستا از چاههای دستی که در هر باغ حداقل یک حلقه از آن وجود دارد جهت سیراب کردن اراضی مورد نظر استفاده می نمایند، این چاهها در صورتی که دارای پمپ بنزینی باشند اکثرا با لوله ۲ اینچ و در صورتیکه دارای پمپ برقی باشند با لوله شماره ۴ آب رامنتقل می سازند.

• ویژگیهای جمعیتی روستا:

آگاهی از کم و کیف جمعیت ساکن در یک منطقه از ضروریات برنامه ریزی می باشد. چنانچه هدفی از مطالعه اجرای یک پروژه عمرانی باشد ضرورت این امر مضاعف می شود چرا که با مطالعه دقیق عناصر مختلف جمعیت می توان نسبت به توانایی مشارکتهای فکری ویدی، قدرت ریسک و عواملی از این دست آگاهی لازم را به دست آورد. در این روستا با توجه به چهارچوب شرح خدمات تهیه طرح های هادی روستایی و با توجه به عناصر مختلف جمعیتی، آن دسته عناصری که در ارتباط با طرح هادی روستایی می باشد مورد توجه قرار گرفته و وضعیت آنها در روستا مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

۱-۵- تعداد جمعیت و بعد خانوار:

یکی از پارامترهای جمعیتی به چگونگی رشد جمعیت، نیاز به مسکن و … را نشان می دهد بعد خانوار می باشد. این رقم که حاصل نسبت جمعیت یک روستا به تعداد خانوار می باشد در سال ۱۳۷۵ برای روستای پیوه ژن ۵/۳ درصد محاسبه شده است. تحولات بعد خانوار روستایی پیوه ژن در طول ۳۶ سال اخیر در جدول زیر نشان داده شده است.

جدول شماره ۵: تحولات بعد خانوار روستایی پیوه ژن

همانگونه که در جدول فوق نشان داده شده است بعد خانوار روستا تا سال ۶۵ روند صعودی داشته و بعد از آن با کاهش روبرو شده است بطوری که بعد خانوار در سال ۸۳ به ۳/۳ رسیده است. که این امر ناشی از تاثیر مثبت سیاستهای کنترل جمعیت و پویایی و فعال بودن خانه بهداشت روستایی در امر تنظیم خانواده و کنترل جمعیت و همچنین نزدیکی به نیشابور و مشهد می باشد.