+

بخشی از متن : 

مقدمه :
طرح مسئله : یکی از عمده ترین سیاست های ترکیه از بدواستقرار حکومت جمهوری دراین کشوروروی کارآمدن مصطفی کمال ـ معروف به آتاتورک ـ تلاش در جهت پیوستن به اردوگاه غرب بوده است ؛ کوشش دولت مردان این کشوردر طی سه دهه گذشته برای اتحاد با اروپا وورود به جامعه اروپا ،درراستای رسیدن به همین هدف بوده است. در چارچوب این سیاست ، ترکیه، در بیشترسازمان های بین المللی که در اروپا تاسیس شد،( مانند ناتو ـ شورای اروپا ـ سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، سازمان ملل متحد، بانک جهانی، جامعه ی اقتصادی اروپا و… ) شرکت جست..پس از پیدا یش” بازار مشترک اروپا” ۱نیز دولت های این کشوراعم از نظامی ـ غیرنظامی ـ ائتلافی و… همه دررسیدن به این هدف گام برداشته ودر فرصت های مناسب تمایل خود را برای پیوستن به جامعه اروپا اعلام داشته اند۲٫اینکه چه علل وعواملی موجب توجه دولت مردان ترکیه به اروپا و پیوستن به اتحادیه ی اروپایی شده است را می توان به شرح ذیل خلاصه نمود :
الف ـ ترکیه به علت در پیش گرفتن یک سیاست غرب گرایانه۳ ، بلوک غرب را به بلوک شرق ترجیح می داد ؛ومی توان گفت که با این عمل تمایل داشت خود را یک کشور غربی معرفی نماید.
ب ـ درخواست عضویت یونان در جامعه اروپا ـ۸ ژوئن ۱۹۵۸ـ ورقابت ترکیه با آن کشور .
ج ـ به علت اهمیت خاصی که اعضای جامعه اروپا در تجارت خارجی ، بخصوص در صادرات محصولات کشاورزی دارند .
د ـ استفاده کشورهای عضو جامعه اروپا از وامها و تسهیلات ما لی ۱٫
ه- به علت اینکه بخشی از خاک ترکیه(۳%) ـ تراس شرقی ـ دراروپا قراردارد.(ژئوپلیتیک)‍
اما علی رغم تلاش ها ی بیشمار دولت مردان ترکیه در جهت پیوستن به اتحادیه اروپایی ، این کشور تاکنون نتوانسته است به این خواست وتمایل قدیمی خود ( بیش از ۴۰ سال انتظار ) جامعه عمل بپوشاند؛ودر طول این مدت زمانِ نسبتاً طولانی همواره با موانع عمده ای روبرو بوده است که رفع آن موانع ، پیش شرط مهم اتحادیه ی اروپایی برای پذیرفتن ترکیه در میان اعضاء خودمی باشد . موانعی که بارها و بارها از سوی مقامات اتحادیه ی اروپا ـ کمیسیون اروپا۲ـ در نشست ها واجلاس های متعدد خود از جمله ، اجلاس سران این اتحادیه در نویل اسپانیا ژوئن ۲۰۰۲ ) وکپنهاک۳ دانمارک (۱۲اکتبر۲۰۰۲)نیز مورد تاکید مجدد قرار گرفت .
لذا با توجه به مطالب مطروحه ، هدف این رساله ، بررسی ، تحقیق و نهایتاً تجزیه و تحلیل این موانع می باشد ؛اینکه به چه علت کشور ترکیه ودولت مردان آن تاکنون علی رغم تمامی تلاش های خود ، هنوز بادربهای بسته اتحادیه ی اروپا به روی خود مواجه بوده و نتوانسته اند مجوز ورود به باشگاه اروپائیان را بدست آوردند، سئوالی است که یافتن پاسخ آن هدف تحریر رساله حاضر را تشکیل می دهد .
روش تحقیق :
در این تحقیق به منظور آزمون فرضیه های پژوهش و به اقتضای ماهیت مطالعات وموضوعات حوزه ی روابط بین المللی از روش « توصیفی ـ تاریخی » استفاده خواهد شد .
روش گردآوری مطالب ،« کتابخانه ای »بوده ودربررسی و جستجوی منابع علاوه بر کتب و مقالات به زبان فارسی حتی الامکان سعی شده است از جد یدترین متون نیز استفاده گردد .

اهمیت و علت انتخاب موضوع :
جمهوری ترکیه در منطقه ی استراتژیکی وحساسی چون خاورمیانه قرار دارد؛ و به همین علت بررسی سیاست خارجی این کشورازاهمیت بسزایی برخوردارمی باشد. این کشور با داشتن تنگه های بسفر وداردانل درشمال، مدتها مورد توجه قدرت های بزرگ در عرصه روابط بین المللی بوده است ؛و به این جهت تحولات بیشماری را گذرانده است.در منطقه ی خاورمیانه نیز، ترکیه جایگاه ویژه و ممتازی دارد . آنچه که به عنوان عنصری اساسی و محوری در سیاست خارجیِ منطقه ای ترکیه می تواند مطرح گردد ، موضوع ”عدم مداخله در سیاست های منطقه ای” ازابتدا تا کنون (بجز جنگ کره و خلیج فارس )میباشد .
به جهت نزدیکی این کشور به اروپا، سیاست ”اروپایی گرایی۱”، ساختار اصلی فعالیت های سیاست خارجی و تصمیم گیرندگان۲ سیاسی این کشور را در طول تاریخ تشکیل داده است . هر چند که تاکنون این کشوردرپیگیری این رهیافت موفقیت های نسبی ای را بدست آورده است ،(از جمله عضویت در برخی سازمان های اروپایی نظیر ناتو و … ) اما این کشوردر راه عضویت در مهمترین سازمان اروپائی ـ اتحادیه اروپا ـ موفق نبوده است ،و سران این اتحادیه هر بار با پیش کشیدن موانعی چند بر سرراه ترکیه‌ به اتحادیه ، مانع از پیوستن این کشوردرجمع خود شده اند. به هر جهت این استراتژی در عرصه سیاست خارجی ترکیه ـ اروپایی گرایی ـ یکی از عوامل مهم عدم توجه این کشور به تحولا‏‎ت ومسائل منطقه بوده است؛اما تحولات کنونی درمنطقه و جهان، بویژه ” فروپاشی شوروی سابق” وظهور و بروز ”جمهوریهای مسلمان تازه استقلال یافته”، موجب تحولات شگرف درسیاست های منطقه ای این کشورشده است .مجموع این تغییر و تحولات سیاسیِ بین المللی شدیداً بر کشورهای منطقه وهمسایه ، بویژه جمهوری اسلامی ایران تأثیر گذار بوده است . جمهوری اسلامی ایران از جمله کشورهای سوق الجیشی خاورمیانه است که به جهت همسایگی با ترکیه از یکطرف، وموقعیت ژئوپلتیکی۱اش از طرف دیگر بشدت متأثر از تغییرات سیاست خارجی ترکیه در منطقه وجهان می باشد.عضویت این کشوردر پیمان آتلانتیک شمالی ـ ناتو۲ ـ، همکاری با اسرائیل بویژه در بعد نظامی ، تلاش جهت نفوذ در جمهوریهای تازه استقلال یافته وارائه ی الگوی کشوری لائیک به این کشورها ، هماهنگی با سیاست های آمریکا در منطقه ، عضویت این کشوردراتحادیه اروپا ( هر چند هنوز کامل نشده است ) و .. جملگی مسائلی هستند (بویژه عضویت در ناتو واتحادیه اروپا) که سیاست های منطقه ای کشورهای همسایه ترکیه را شدیداً متأثر ساخته ودر صورت تحقق عضویت کامل ترکیه در اتحادیه اروپا ، جمهوری اسلامی ایران همسایه اتحادیه اروپا خواهد شد و ترکیه نیز دیکر نه به عنوان یک کشوراوراسیایی۳، بلکه به عنوان یک کشوراروپایی که عضو اتحادیه قدرتمند اروپا می باشد ، رفتار سیاست خارجی خویش را در عرصه روابط بین المللی و منطقه ای تنظیم خواهد نمود . من حیث المجموع نه تنها ایران، که کشورهای منطقه نیز می بایست بد قت تحولات ترکیه در عرصه روابط بین الملل را مورد توجه قرار داده و با عنایت به قدرتی که ترکیه از رهگذر عضویت دراتحادیه اروپا بدست می آورد ، سیاست خارجی خویش را (در بعد منطقه ای و جهانی) تنظیم نمایند .
لذا بررسی ”موانع الحاق” جمهوری ترکیه به اتحادیه اروپاوا ینکه آیا این کشور اساساُ موفق به پیوستن به جامعه اروپا می شود یا خیر ،ویافتن پاسخ آن ضروری به نظر می رسد . به عبارت دیگر اینکه جمهوری اسلامی ایران همسایه اتحادیه اروپا باشد (در صورت تحقق عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا ) و یا یک کشورآسیایی (در صورت عدم تحقق عضویت) ،اختلافاتی اساسی را در تنظیم الگوی رفتار سیاست خارجی این کشور در منطقه و جهان ایجاد خواهد کرد؛ واین مهم ضرورت پرداختن به موضوع رساله را آشکار می سازد .

اهداف تحقیق :
هدف پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش اساسی است که ، چرا و به چه علت ”جامعه اروپا” کشور ترکیه را علی رغم تلاش های بیمشاردولتمردان این کشور در طول قریب به ۴۰ سال هنوز به عضویت نپذیرفته است ؟ سوا لی که مطرح میشوداین است که:
آیا اروپائیان واقعاً تمایل به پذیرفتن این کشور در اردوگاه خوددارند ؟ یااینکه اساساً چنین اعتقادی وجود نداشته (به ویژه پس از سپری شدن دوران جنگ سرد و فروپاشی شوروی ـ سابق ـ و به تبع آن کاهش اهمیت استراتژیکی ترکیه در نزد اروپائیان) و صرفاً با پیش کشیدن موانعی چند بر سر راه ترکیه، سعی دردور نگاه داشتن ترکیه مسلمان از باشگاه اروپائیان ( مسیحی ) دارند ؟ چنین فرضی هنگامی که در کنار نوع رفتار اتحادیه اروپا با سایر کشورهای متقاضی عضویت ( نظیر مجارستان ، اسلواکی ، لیتوانی و … ) قرار می گیرد ، این فرضیه را که «اراده ای مصمم برای پذیرش جمهوری ترکیه از جانب اروپائیان وجود ندارد» راتقویت و(احتمالاً) تأئید می نماید . لذا پاسخگویی به این سئوالات و ابهامات در روابط ترکیه و اتحادیه اروپا و فهم علل اساسی و حقیقی عدم پذیرش ترکیه از جانب اروپائیان هدف پژوهش حاضر را تشکیل می دهد، که بطور مشروح و مستدل بدان پرداخته خواهد شد .

سابقه موضوع‌ :
بررسی ادبیات موجود :
تا آنجا که نگارنده بررسی و جستجوکرده است، در خصوص موضوع مورد پژوهش این رساله تاکنون تحقیق مستقلی صورت نگرفته است . منابع به زبان خارجی به ندرت یافت می شود؛ تا جائیکه هیچگونه هیچگونه کتابی دراین رابطه(حداقل به زبان فارسی) تألیف نشده است.آنچه که بیشتر انجام گرفته غالباً بصورت پایان نامه ها ،رساله هایِ ارتقای مقام(وزارت امور خارجه) مقالات فارسی(بیشترترجمه) و…بوده است؛ که در اکثر این منابع بیشتر به روابط ترکیه واروپا وکمتر به موانع الحاق اشاره شده است.
پایان نامه ها ورساله های ارتقای مقام دراین رابطه غنی تر میباشند. اما آنچه که به وضوح به عنوان وجه غالب تمامی این تألیفات وآثار مشاهده می گردد : اولاً ،عدم ارتباط مستقیم به موضوع رساله ی حاضرـ موانع الحاق ـ وثانیاً ، بیشتر به علل و عوامل وزمینه های گرایش ترکیه به غرب واروپا پرداخته شده است ..به لحاظ رعایت اسلوب وروش تحقیق نیز ایراداتی به این آثار وارد است ؛ به ویژه آنکه فرضیه ویا سؤالی مطرح نشده است ،که در طول پژوهش مورد آزمون قرار گیرد . به زبان انگلیسی نیز منابع مختلفی به صورت مقاله در سایتهای مختلف اینترنتی وجود وارد که هر کدام نیز از زاویه ای خاص به موضوع نگریسته اند؛ از این منابع نیز تا حد لزوم استفاده شده است . به ویژه در خصوص نظرات جدید مقامات اروپا ( کمسیون اروپا) در مورد وضعیت ترکیه .
اماآنچه که این پایان نامه را ازادبیات موجود متمایز می سازد برخورداری از ویژگی های ذیل می باشد:
اولاً : به لحاظ اسلوب و روش تحقیق حتی الامکان سعی شده است اصول و مبانی متدولوژیک در یک تحقیق علمی در نگارش رساله حاضر رعایت گردد.انتخاب فرضیه ها و سئوال و یا سئوالات اصلی تحقیق با دقت ووسواس علمی ومنطبق با اصول تحقیق طرح ریزی شده است ، که نگارنده با نصب ا لعین قراردادن آن در طول پژوهش خویش ، سعی دریافتن پاسخ منطقی و علمی به آن سئوال و نیازمندی های فرضیه ی مطرح شده دارد .
ثانیاً : به لحاظ ماهوی نیز تفاوت های عدیده ای وجود دارد ؛ نحوه ی جمع آوری مطالب ومنابع ، دوری جستن از ادبیات ژورنالیستی و توجه به متد علمی ، ارتباط منطقی بین مطالب کلیه فصول به منظور پاسخ به فرضیات مطرح شده و آزمون آنها ، و… جملگی موضوعاتی هستند که وجه فارق تحقیق حاضر را از آثار دیگر تشکیل میدهد .
سئوال اصلی : سئوال اصلی تحقیق بدین صورت مطرح می گردد :
« موانع الحاق جمهوری ترکیه به اتحادیه اروپا کدامند ؟ »
سئوالات فرعی :
۱ ـ عوامل گرایش جمهوری ترکیه به اروپا وغرب چه بوده است ؟
۲ ـ علل موفقیت نسبی ترکیه(در دوران جنگ سرد) درعضویت سازمان های اروپایی بویژه ” پیمان آتلانتیک شمالی” ـ ناتوـ چه بوده است ؟
۳ ـ تغییر ساختار نظام بین المللی و پایان یافتن جنگ سرد چه تأثیری برجایگاه منطقه ای و جهانی ترکیه داشته است ؟و آیا این تغییرات موجبات تقویت مواضع ترکیه در الحاق به اتحادیه اروپا را باعث شده است ؛ ویا بالعکس نقشی منفی و بازدارنده ایفا نموده ؟

فرضیه اصلی :
« موانع سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی و مذهبی و منطقه ای وجهانی از موانع الحاق جمهوری ترکیه به اتحاد یه ی اروپا بوده است ».

متغیرها و مفاهیم تحقیق :
متغیرهای تحقیق به دودسته متغیر مستقل و وابسته تقسیم می شوند که عبارتند از :
۱ ـ متغیر مستقل : در این تحقیق عوامل سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی مذهبی و منطقه ای و جهانی تأثیر گذار بر الحاق ترکیه ، متغیر مستقل را تشکیل می دهند .
۲ ـ الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا متغیر وابسته می باشد .
به عبارت دیگر سعی ما در این رساله این است که تأثیر موانعِ سیاسی ،اقتصادی ، فرهنگی ـ مذهبی و منطقه ای و جهانی (متغیر مستقل ) را بر موضوع « الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا » را به عنوان متغیر وابسته، مورد آزمون قراردهیم .
مفاهیم : مفاهیم بکار رفته در فرضیه و سئوال اصلی که نیازمند توضیح و تشریح بیشتری بوده و می بایست بر طبق روش تحقیق از آنها تعاریفی « عملیاتی » و « انضمامی » بدست داد عبارتند از :

۱ ـ جمهوری ترکیه :
« جمهوری ترکیه »ـ که جانشین سلف خود یعنی دولت عثمانی می باشد ـ درسال۱۹۲۴ با انقلاب ترکان جوان به رهبری مصطفی کمال ـ معروف به آتا ترک ـ تأسیس گردید . این کشور در غرب آسیا واقع ،و نقطه تلاقی اروپاوآسیا به شمار می رود و به همین جهت ـ موقعیت خاص استراتژیکی ـ مورد توجه دولت های قدرتمند (بویژه طی دوران جنگ سرد) بوده است .
این کشور از بدو تأسیس تاکنون در جهت نزدیکی با غرب و عضویت در سازمانهای مختلف اروپایی گام برداشته است .اما این سیاست همواره با موانعی روبرو بوده ، که بررسی آن موانع موضوع رساله حاضر را تشکیل می دهد .
۲ ـ اتحادیه اروپا ( European Community EC) :
اتحادیه اروپا۱ ، متشکل از پانزده کشور اروپایی می باشد ـ که سابقه تشکیل آن به ژوئیه ۱۹۵۸ یعنی تشکیل” بازار مشترک اروپا” متشکل از ۶ کشور فرانسه ، آلمان ، ایتالیا ، هلند ، بلژیک ، لولزامبورگ ، برمی گردد ـ بازار مشترک اروپا همراه با جامعه ذغال و فولادوجامعه انرژی اتمی اروپا ، جامعه اروپا را بوجود آوردند . کشورهای عضو درصدند از طریق همکاریهای اقتصادی و تجاری ، به همکاری سیاسی وامنیتی رسیده ، ونهایتاً به وحدت کامل دست یابند . جدای از وحدت پولی ( یورو)۲، وحدت سیاسی موضوعی است که هنوز کاملاً محقق نگشته است . تجزیه یوگسلاوی سابق و بروز جنگ های قومی ناشی از آن و همچنین جنگ بوسنی وهرزگوئین وسپس کوزوو گواه این مدعاست .
۳ ـ اختلافات منطقه ای :
منظورازاختلافات منطقه ای ، اشاره به مشکلاتی است که ترکیه با ” یونان” بر سرمسئله ی قبرس و جزایر دریای اژه دارد . هردو کشورِـ یونان و ترکیه ـ نسبت به تعیین نوع حاکمیت در قبرس با یکدیگر دراختلاف شد ید به سر می برند ؛ و به همین خاطر کشور قبرس به دو بخش شمالی ( ترک نشین )و جنوبی ( یونانی نشین) تقسیم شده است.مسئله حاکمیت جزایر دریای اژه ، تعیین حدود دریای ساحلی در دریای اژه و … نیز از جمله درگیریهای بین این دو کشور است که اتحادیه اروپایی نیز خواستار حل و فصل آن از سوی دو کشور جهت عضویت در اتحادیه شده است .
۴ ـ موانع « جهانی » :
منظور از ”موانع جهانی” بررسی نقش و تأثیر تغییر ساختار نظام بین الملل از دو قطبی دردوران جنگ سرد به تک قطبی ( بعد از فروپاشی اردوگاه سوسیالیسم) و به تبع آن کاهش نقش واهمیت استراتژیکی ترکیه نزد غرب و اروپا ، بر الحاق این کشور به اتحادیه ی اروپا یی است .
۵ ـ موانع اقتصادی :
در بخش ”موانع اقتصادی” ـ که کمسیون اروپا برآن تأکید ورزیده و خواستار رفع آن شده است ـ موضوعات مختلف و مهمی از قبیل ، سطح پائین توسعه اقتصادی، بیکاری ، تورم ، عدم توزیع عادلانه درآمد ها و … جمله موضوعاتی است که درفصل چهارم مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است .
۶ ـ موانع سیاسی :
یکی دیگر از مفاهیم بکار گرفته شده در فرضیه، موضوع ”موانع سیاسی” می باشد. منظور از موانع سیاسی مباحثی از قبیل ، دمکراسی و حقوق بشر در ترکیه، آزادی بیان ، قلم و احزاب ( اسلامی و … ) در ترکیه ، رعایت حقوق اقلیت های نژادی ( اکراد ، ارامنه و … ) ، دخالت ارتش در سیاست و … است که مفصلاً در فصل سوم بدان پرداخته شده است .
۷ ـ موانع فرهنگی ـ مذهبی :
یکی دیگر از مفاهیم مطرح درفرضیه ”موانع فرهنگی ـ مذهبی” ا لحاق جمهوری ترکیه به اتحادیه ی اروپا می باشد . منظور از موانع مزبور ، عمدتاً ، اختلافات وتعارضات دینی ومذهبی بین دو جامعه ی مسلمان ( ترکیه)ومسیحی (اروپا) می باشد ؛ فعالیت احزاب و گروههای اسلامی(از جمله حزب رفاه وسایر احزاب اسلامی) گرایش های مذهبی ودینی مردم ( بیش از ۹۸% جمعیت ترکیه مسلمان میباشند) وسایر تفاوت های فرهنگی موجود بین این دو جامعه است که در فصل پنجم مورد بررسی قرار گرفته است .

و…

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////