فهرست/چکیده

+

فهرست مطالب

۱-۱: مقدمه
۱-۲: کمیات اساسی الکتریکی
۱-۲-۱: بار
۱-۲-۲: جریان
۱-۲-۳: ولتاژ
۱-۲-۴: توان الکتریکی
۱-۲-۵: مقاومت
۱-۳: اتصال سری مقاومتها
۱-۴: اتصال موازی مقاومتها
۱-۵: منابع
۱-۵-۱:
۱-۵-۲: منبع جریان
۱-۶: قانون ولتاژ کیرشهف (KVL)
۱-۷: مقسم ولتاژ
۱-۸: مقسم جریان
۱-۹: مدارهای مختلط
۱-۱۰: زمین مدار
مسائل فصل ۱
فصل دوم: جریان متناوب
۲-۱: موج سینوسی
۲-۲: فرکانس
۲-۳: مقدار متوسط
۲-۴: قوانین اهم در مدارهای AC
۲-۴-۱: فاز
۲-۵: فازور
۲-۶: اعداد مختلط
۲-۷: ساده کردن اعداد مختلط
۲-۸: موج پالس
۲-۹: موج مثلثی
مسائل فصل دوم
فصل سوم روشهای تحلیل مدار
۳-۱: تبدیل منابع
۳-۲: قضیه جمع آثار
۳-۳: روش ولتاژ گره ها
۳-۴: روش جریان مش
۳-۵: روش تونن
۳-۶: روش نورتن
۳-۷: انتقالی حداکثر توان به بار
مسائل فصل ۳
فصل چهارم: وسایل اندازه گیری
۴-۱: ولتمتر
۴-۲: آمپرمتر
۴-۳: اهم متر
۴-۴: تست کردن قطعات الکتریکی
۴-۴-۱: سیم
۴-۴-۲: مقاومت
۴-۴-۳: سلف
۴-۴-۴: خازن
۴-۵: اسیلسکوپ
مسائل فصل چهارم
فصل پنجم: در جریان مستقیم
۵-۱: خازن
۵-۲: خازن در جریان مستقیم
۵-۳: شارژ خازن
۵-۴: دشارژ خازن
۵-۵: به هم بستن خازنها
۵-۶: سلف
۵-۷: سلف در جریان مستقیم
۵-۸: تغییرات جریان در سلف
۵-۹: به هم بستن سلف ها
مسائل فصل پنجم
فصل ششم: خازن و سلف در جریان متناوب
۶-۱: مدارهای RC
۶-۱-۱: مدارهای RC موازی
۶-۲: مدارهای RL
۶-۲-۱: مدار RL سری
۶-۲-۲: مدار RL موازی
مسائل فصل ششم
فصل هفتم: مدارهای RLC
۷-۱: RLC سری
۷-۱-۱: فرکانس تشدید مدار سری
۷-۲: RLC موازی
۷-۲-۱: فرکانس تشدید در RLC موازی
۷-۳: پهنای باند
مسائل فصل هفتم
فصل هشتم ترانسفورماتورها
۸-۱: اندوکتانس متقابل
۸-۲: توان
۸-۳: بازتاب امپدانس
مسائل فصل هشتم
فصل نهم: سیستم های چند فازه
۹-۱: سیستم تک فاز
۹-۲: سیستم سه فاز
۹-۳: توان در مدارهای سه فاز
مسائل فصل نهم:
فصل ۱۰: موتور و ژنراتورهای DC
۱۰-۱: موتورهای DC
۱۰-۲: معرفی موتورهای DC
۱۰-۳: انواع موتورهای DC
۱۰-۴: مدار معادل موتورهای DC
۱۰-۵: موتورهای DC تحریک مجزا و موازی
۱۰-۶: مشخصه پایانه ای موتور DC موازی
۱۰-۷: معرفی ژنراتورهای DC
۱۰-۸: ژنراتور تحریک مجزا
۱۰-۹: مشخصات پایانه ای ژنراتورهای تحریک مجزا
۱۰-۱۱: کنترل ولتاژ پایانه ای
۱۰-۱۲: ژنراتور dc موازی
۱۰-۱۳: موتورهای سنکرون
۱۰-۱۴: مدار معادل موتور سنکرون
۱۰-۱۵: موتور سنکرون از دید میدان مغناطیسی
۱۰-۱۶: کار موتور سنکرون در حالت پایدار
۱۰-۱۷: سختی مشخصه گشتاور در سرعت موتور سنکرون
۱۰-۱۸: اثر تغییرات بار روی موتور سنکرون
۱۰-۱۹: نمودار فیزوری ژنراتور سنکرون
۱۰-۲۰: ژنراتور سنکرون
۱۰-۲۱: ساختمان ژنراتور سنکرون
۱۰-۲۲: سرعت و چرخش ژنراتور سنکرون
۱۰-۲۳: اندازه گیری پارامترهای مدل ژنراتور سنکرون
۱۰-۲۳-۱: نسبت اتصال کوتاه
۱۰-۲۴: اثر تغییرات جریان میدان بر موتورهای سنکرون
۱۰-۲۵: موتور سنکرون کم تحریک و موتور سنکرون پر تحریک

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

چکیده

مقاله در ده فصل تنظیم شده است .فصل اول درباره مبانی مدارهای الکتریکی از جمله کمیات اساسی الکتریکی، اتصال سری مقاومتها، اتصال موازی مقاومتها، منابع، قانون ولتاژ کیرشهف، مقسم ولتاژ، مقسم جریان، مدارهای مختلط و زمین مدار توضیح می دهد.

در فصل های بعدجریان متناوب، روشهای تحلیل مدار،  وسایل اندازه گیری، خازن و سلف در جریان مستقیم، خازن و سلف در جریان متناوب، مدارهای RLC، ترانسفورماتورها، سیستم های چند فازه و موتور و ژنراتورهای DC را بررسی می کند.

قانون ولتاژ کیرشف بیان می دارد که مجموع ولتاژها در یک مسیر بسته برابر صفر است. یا به عبارت دیگر مجموع افتهای ولتاژ در یک مسیر بسته مساوی با ولتاژ کل منبع تغذیه می‎باشد. هنگامیکه در یک مسیر بسته حرکت می کنیم پلاریته یا جهت ولتاژ باید در نظر گرفته شود. بنابراین می‎توان در یک مسیر بسته اگر از پلاریته مثبت یک عنصر به پلاریته منفی آن وارد شدیم، ولتاژ را با علامت منفی و اگر از پلاریته منفی به پلاریته مثبت عنصر حرکت کردیم، ولتاژ را با علامت مثبت نشان داد. این علامت گذاری قراردادی است و می‎توان علامت ولتاژ را برعکس نیز در نظر گرفت.

وسایل اندازه گیری الکتریکی وسایلی هستند که با استفاده از آنها می توان کمیات الکتریکی را اندازه گرفت. مهمترین کمیات الکتریکی عبارتند از ولتاژ، جریان و مقدار مقاومت.

بنابراین دستگاههایی که این کمیات را اندازه گیری می کنند عبارتند از: ولت متر، آمپرمتر و اهم متر.

وسایل الکتریکی به دو نوع آنالوگ و دیجیتال تقسیم می شوند. وسایل اندازه گیری آنالوگ مقدار موردنظر را با استفاده از موقعیت یک عقربه در یک صفحه مدرج اندازه می گیرند در صورتی که وسایل اندازه گیری دیجیتال مقدار کمیت را به صورت یک عدد اعشاری بر روی یک نمایشگر نشان می دهند. مزیت وسایل اندازه گیری دیجیتال نسبت به وسایل آنالوگ، دقت بالای آنها و نیز کارکرد ساده آنها می باشد.

معمولاً وسایل اندازه گیری را طوری می سازند که بتوانند هر سه کمیت ولتاژ، جریان و مقاومت را اندازه بگیر و آنها را به اسم مالتی متر نیز می شناسیم.

واژه های کلیدی: بار، توان الکتریکی ،ولتاژ، جریان و مقدار مقاومت، منبع ولتاژ، منبع جریان، مدارهای RLC، ترانسفورماتورها، موج سینوسی، فاز، خازن، سلف

مقدمه

اجزا واحدها در سیستم SI به صورت اعشاری است. برای مشخص کردن توان های ده، پیشوندهای خاصی همراه واحدهای این سیستم به کار می رود. این پیشوندها عبارتند از:

پیکو (P و ۱۲-۱۰)                           کیلو (K و ۱۰۳)

نانو (n و ۹-۱۰)                                       مگا (M و ۱۰۶)

میکرو                            گیگا (G و ۱۰۹)

میلی                               سانتی (C و ۲-۱۰)

۱-۲ : کمیات اساسی الکتریکی

۱-۲-۱- بار

می دانیم که در یک اتم، الکترون بار منفی و پروتون بار مثبت دارد و بار یک الکترون با بار یک پروتون برابر است. واحد بار الکتریکی کولن (C) است. یک کولن برابر بار ۱۰۸*۲۴/۶ الکترون است. یعنی یک الکترون دارای بار C 19-10*6/1 است.

۱-۲-۲- جریان

بار متحرک نشان دهنده جریان است. جریان در یک مسیر مجزا، مثلاً یک سیم فلزی، علاوه بر مقدار، جهت نیز دارد. جریان، آهنگ عبور بار از یک نقطه در یک جهت خاص است.

پس از مشخص کردن یک جهت مرجع، کل باری که از زمان t=0 به بعد از یک نقطه مرجع در آن جهت عبور کرده را q(t) می نامیم. آهنگ عبور بار در لحظه t برابر  است. با کاهش فاصله  می‎توان نوشت:

(۱-۱)

جریان، برابر آهنگ زمانی عبور بار مثبت از یک نقطه مرجع در یک جهت مشخص است. جریان را با i  یا I نشان می‎دهیم. بنابراین:

(۱-۲)

واحد جریان آمپر (A) است. یک آمپر، انتقال بار با آهنگ ۱ کولن بر ثانیه را نشان می‎دهد. برای به دست آوردن باری که در فاصله t0 تا t منتقل شده، می‎توان از رابطه ۱-۳ استفاده کرد:

(۱-۳)

۱-۲-۳- ولتاژ

هر عنصر را به صورت یک شکل دارای دو پایانه یا دو سر نشان می‎دهیم. (شکل ۱-۱)

فرض کنید جریانی به پایانه A عنصر مداری شکل ۱-۱ وارد شده و از پایانه B خارج می‎شود. برای عبور این جریان، باید مقداری انرژی صرف شود. در این صورت
می گوییم بین دو پایانه B , A ، اختلاف پتانسیل یا ولتاژ الکتریکی وجود دارد. بنابراین ولتاژ روی یک عنصر، معیاری از کار لازم برای عبور بار از طریق آن است. ولتاژ یا اختلاف پتانسیل بنابر تعریف عبارت است از کار انجام شده برای انتقال بار q از یک نقطه به نقطه دیگر. یعنی:

(۱-۴)

که در آن v اختلاف پتانسیل بر حسب ولت (v)، w کار انجام شده و q بار الکتریکی است.

۱-۲-۴- توان الکتریکی

توان آهنگ مصرف انرژی است. اگر برای انتقال ۱ کولن بار از یک عنصر، ۱ ژول انرژی مصرف شود، توان لازم برای انتقال یک کولن بار در ثانیه، یک وات خواهد بود. رابطه توان را می‎توان به صورت رابطه ۱-۵ نوشت:

(۱-۵)                                                  p=v .i

که p توان الکتریکی بر حسب وات (w) است. یعنی یک وات برابر یک ولت آمپر است.

۱-۲-۵- مقاومت

هر عنصر مداری که در آن انرژی تلف شود، معمولاً ولتاژ دو سرش با جریان گذرنده از آن متناسب است. یعنی:

(۱-۶)                                        V=RI

که R ثابت تناسب است و مقاومت آن عنصر می‎باشد. واحد مقاومت اهم است و رابطه ۱-۶ قانون اهم نام دارد.

در یک مقاومت، جریان از نقطه با پتانسیل بیشتر به نقطه با پتانسیل کمتر جاری می گردد. معمولاً پتانسیل بیشتر را با علامت + و پتانسیل کمتر را با علامت – نشان می دهند. مقاومت، یک عنصر مصرف کننده انرژی الکتریکی است. یعنی ‎توان در آن تلف می‎شود. توان تلف شده در یک مقاومت از رابطه ۱-۷ به دست می‎آید.

(۱-۷)

عکس مقاومت را رسانایی می گوئیم و با G نشان می‎دهیم. بنابراین:

(۱-۸)

واحد رسانایی مهو یا زیمنس است.

۱-۳- اتصال سری مقاومت ها

منظور از سری کردن مقاومت ها آن است که آنها را به صورت زنجیره ای و سر به سر به هم وصل کنیم. در اتصال سری فقط یک مسیر برای عبور جریان به وجود می‎آید و لذا از تمامی مقاومت ها جریان یکسانی می گذرد. شکل ۱-۳ اتصال سری مقاومت ها را نشان می‎دهد.

۱-۴- اتصال موازی مقاومت ها

هرگاه دو یا چند مقاومت در یک مدار الکتریکی از دو سر به هم متصل باشند آنها را موازی می گوئیم. در اتصال موازی مقاومت ها، ولتاژ تمام مقاومت ها با هم برابر است. شکل ۱-۵ اتصال موازی مقاومت ها را نشان می‎دهد.

هرگاه چند مقاومت با هم موازی شوند، مقاومت کل کاهش می یابد. مقاومت معادل چند مقاومت موازی از رابطه ۱-۱۰ به دست می‎آید:

بنابراین مقاومت معادل دو مقاومت مساوی، نصف آن مقاومت است. اگر n مقاومت مساوی را به صورت موازی به هم ببندیم مقاومت معادل برابر  خواهد بود.

معمولاً دو مقاومت موازی R2 , R1 را به صورت نشان می‎دهیم.

۱-۵- منبع ولتاژ

۱-۵-۱- منبع ولتاژ

منبع ولتاژ دارای یک پایانه مثبت و یک پایانه منفی است. انرژی از طریق ترمینال منفی به الکترونها اعمال می گردد و آنها را از طریق یک هادی (سیم) به ترمینال مثبت سوق می‎دهد. در نتیجه جریان به مصرف کننده ای که در مسیر سیم قرار دارد می رسد و انرژی به آن منتقل می‎شود.

منابع ولتاژ به دو صورت منبع ولتاژ مستقیم (DC) و منبع ولتاژ متناوب (AC) وجود دارند. منبع ولتاژ مستقیم یک ولتاژ ثابت تولید می‌کند. به عبارت دیگر ولتاژ دو سر پایانه های آن همیشه یک مقدار ثابت است. شکل ۱-۸ علامت مداری یک منبع ولتاژ مستقیم را نشان می‎دهد.

اگر جهت جریان را عکس جهت حرکت الکترون در نظر بگیریم، جهت جریان در منبع ولتاژ شکل ۱-۸ از B به A خواهد بود.

منابع ولتاژ متناوب در فصل های آینده توضیح داده خواهد شد.

۱-۵-۲- منبع جریان

یک منبع جریان، مقدار جریان ثابتی تولید می‌کند. علامت مداری منبع جریان در شکل ۱-۹ نشان داده شده است.

۱-۶- قانون ولتاژ کیرشف (KVL)

======