عنوان مقاله

+

مقاله سوابق تاریخی مدیریت

دانلود مقاله سوابق تاریخی مدیریت

دانلود مقاله سوابق تاریخی مدیریت

فهرست/چکیده

+

بخشی از متن : 

سوابق تاریخی مدیریت:
برای آشنا شدن با سوابق تاریخی مدیریت ابتدا مدیریت در تمدنهای باستانی، سپس مدیریت در قرون وسطی و آنگاه مدیریت در عصر انقلاب صنعتی را مورد بررسی قرار می دهیم.
مدیریت در تمدنهای باستانی:
از زمانی که انسان زندگی گروهی را برای بدست آوردن غذا از راه شکار و نیز تأمین مسکن و دفاع در برابر دشمنان آغاز کرد، مسایل سازمان و مدیریت به شکل ابتدایی آن مطرح بوده است. چنانکه در جدول شماره ۱-۱ آمده است، سومری ها با اختراع خط در ۵۰ سال قبل از میلاد مسیح، توانستند ضوابطی برای نگاهداری سوابق به منظور اعمال کنترل در مدیریت به وجود آورند. ساختن اهرام عظیم سنگی در مصر باستان گویای این حقیقت است که در آن زمان افرادی در برنامه ریزی، سازماندهی و کنترل حد اعلای کوشش خود را به کار برده و از فنون مدیریت اطلاع داشته اند.
قوانین حمورابی پادشاه بابل، به دفاع از مالکیت خصوصی، امور بازرگانی، خانواده، و مسایل مربوط به کار (از جمله تعیین حداقل دستمزد) پرداخته است.
همچنین در تمدن پیشرفته بابل، این اصل که مسئولیت قابل تفویض نیست، تشخیص داده شده است. علاوه بر این، وقتی که بخت نصر به پادشاهی رسید (۶۰۴ قبل از میلاد) در کارگاههای نساجی ضوابطی برای کنترل تولید و دستمزد تشویقی، وضع شد.
قوم یهود نیز تأثیر قابل توجهی در تمدنهای باستانی داشته است. حضرت موسی رهبر و مدیری توانا بود و در زمینه وضع قوانین، سازماندهی، انتخاب افراد شایسته، آموزش و اعمال روابط انسانی، اقدامات مؤثری به عمل آورد. در همین ایام نیاز به تفویض اختیار و رعایت اصل استثناء در مدیریت، مفید تشخیص داده شد.
چینی ها از دیرباز به عنوان مردمی متفکر و اندیشمند شناخته شده اند. سوابق به جای مانده از دوران ((چو)) و ((منسیوس)) (۱۱۰۰ تا ۵۰۰ قبل از میلاد) نشان می دهد که مردم چین نسبت به بعضی از اصول مدیریت در ارتباط با سازماندهی، برنامه ریزی، رهبری، و کنترل آگاه بوده اند. همچنین به روشهای انجام کار، استاندارد کار، متدولوژی و مدیریت مؤثر توجه داشتند. علاوه بر این، ((سن تزو)) در ۵۰۰ سال قبل از میلاد حسن جریان امور در سازمان را با عدم صراحت دستورها، روشن نبودن وظایف هر فرد و هر گروه ناسازگار می داند. وی قدیمی ترین رساله جنگ در جهان را تحت عنوان ((هنر جنگ)) به رشته تحریر درآورد که پس از گذشت سالیان دراز، هنوز از لحاظ آموزش اصول و کلیات جنگ شایان توجه است.
یونانیان نوع جدیدی از حکومت محلی را به وجود آوردند که در آن تبادل آزادانه افکار و اندیشه تشویق می شد. در مورد مسایل شهر بحث آزاد به عمل می آمد که امروزه آن را ((استفاده از نظریات مشورتی افراد)) و یا ((مدیریت مشاوره ای)) می خوانند. در تمدن یونانی نشانه هایی از پیدایش روش علمی در تحقیق ثبت شده است. علاوه بر این، سقراط فیلسوف مشهور یونانی به جهان شمول بودن اصول مدیریت تأکید کرده و فرقی بین اداره امور مؤسسات خصوصی با سازمانهای دولتی قایل نشده است. افلاطون نیز در کتاب جمهوریت به اصل تخصص و تقسیم کار اشاره دارد و توصیه می کند که افراد به جای این که به کارهای مختلف بپردازند، باید توان خود را در یک رشته به کار گیرند تا از طریق تکرار آن کار، مهارت خود را افزایش دهند.
در ایران باستان نیز مدیریت و سازماندهی مورد توجه بود. کوروش پادشاه هخامنشی برای برنامه ریزی اهمیت خاص قایل بود و اعتقاد داشت که با یکسان ساختن روشهای انجام کار نتایج بهتری می توان به دست آورد. کوروش همچنین تقسیم کار، وحدت فرماندهی، و نظم و ترتیب را شرط توفیق در ا داره امور می دانست. وی نیاز به همکاری و کار دسته جمعی و وحدت هدف در عمل و سازمان را در هر فرصتی گوشزد می کرد. استفاده از حکومت سنجی، طرح جا و مکان و تدارک مواد و اشیاء در امور نظامی از جمله تدابیری بود که باعث موفقیت در جنگها می شد.
رومی ها زمانی بر حدود ۵۰ میلیون جمعیت در قلمروی که از بریتانیا در غرب تا سوریه در شرق و بخش عمده قاره اروپا و تمام شمال آفریقا را در بر می گرفت، استیلا و فرمانروایی داشتند. از جمله نکاتی که از ابتداء، افکار رومی ها را مشغول می داشت چگونگی یافتن مؤثرترین راه برای سازماندهی و کنترل امپراطوری روم بود. علم مدیریت از موفقیتها و شکستهای امپراطوری و دشوار بودن جمع آوری مالیات و جلب وفاداری حکومتهای محلی و اعمال نظارت بر آنها، به این نتیجه رسیدند که حل این مهم از طریق تمرکز سازمانی میسر نیست و لازم است که به حکومتهای محلی استقلال عمل متناسب با ویژگیهای منطقه اعطاء می شود.
با نگاهی به پیوستار تاریخی مدیریت در این دوران، می توان نتیجه گرفت که مدیریت در دوران باستان در مرحله تجربه ((آزمایش و خطا)) بوده است و هیچ گونه تئوری خاص و یا تبادل افکار و تجربه وجود نداشته است، یعنی در این دوران اندیشه مدیریت وجود داشته لکن به صورت خام و پرورش نیافته بوده است. درهر حال، مدیریت به عنوان یک مقوله خاص تا زمان سقراط و افلاطون مورد بحث قرار نگرفته بود.
مدیریت در تمدنهای قرون وسطی:
همزمان با سقوط امپراتوری روم، اروپای غربی در یک دوره بسیار طولانی با حکومتها و تشکیلات وسیع فئودالی روبرو بود. در این دوران که تاریخ از آن به عنوان ((قرون تاریک)) یاد می کند دانش و معرفت پیشرفت بسیار کندی داشت و به تبع آن، در زمینه مدیریت و سازمان نیز تقریباً هیچ کار قابل توجهی انجام نشد و نوشته مهمی به وجود نیامد.
در همین دوران علیرغم رکود و جهل و تاریکی در غرب، روشنایی در افق شرق دمید و از جمله در کشور خودمان ایران، چهره های درخشانی چون فارابی و غزالی نوشته های بسیار ارزنده ای در زمینه چگونگی اداره امور کشور و مدیریت از خود باقی گذاردند. فارابی در حدود سال ۹۰۰ میلادی درباره چگونگی اداره یک کشور یا ایالت چنین نوشته است:
در یک کشور نمونه لازم است مدیران و فرماندهان تابع سلسله مراتبی، تحت نظارت فرمانده کل و یا امیر، عمل کنند. این فرمانده کل و یا امیر که در رأس یک کشور و یا دولت قرار دارد دارای ویژگیهای معینی از قبیل هوش فراوان، حافظه عالی، قدرت بیان، اراده قوی، عزمی راسخ در انجام کارهای خیر، عشق به عدالت، عشق به مطالعه، عشق به حقیقت، میانه روی در خوردن و آشامدین و تفریحات و بی اعتنا به مال و ثروت باشد.
کلیه خصوصیات فوق باید در یک فرد جمع باشد تا بتواند مسئولیت رهبری دستگاه پیچیده دولت را به عهده بگیرد. چنانچه همه این ویژگیها را نتوان در یک فرد پیدا کرد، لکن دو یا چند نفر مشترکاً خصوصیات فوق را داشته باشند، مسئولیت اداره امور کشور باید به عهده آنها محول گردد.
غزالی در سال ۱۱۰۰ میلادی در کتاب نصیحت الملوک خطاب به پادشاهان چنین می گوید: ((پادشاهان همواره باید چهار خصوصیت را دارا باشند، عدالت، هوش، شکیبایی و فروتنی. همچنین از چهار چیز باید احتراز کنند: رشک، غضب، تنگ نظری و بداندیشی.
از نقطه نظر اندیشه های مدیریت، در قرون وسطی به طور کلی پیشرفت قابل توجهی به چشم نمی خورد، لکن مطالعه این دوره برای محققین علم مدیریت از نظر بررسی سیر تحول افکار و عملکرد نظامهای اداره امور می تواند سودمند باشد. قرون وسطی به صورت پلی است بین عهد باستان و عصر روشنگری که به عنوان دوران رنسانس شناخته شده است. در دوران مزبور اگر چه ساختار سیاسی و اقتصادی جامعه به صورت فئودالی سازمان یافته بود، با این حال قدمهای اولیه در جهت سازمان و مدیریت برداشته شد. شاید دلیل اصلی هم همین بود، زیرا، لازمه اداره امور املاک و دارائیهای فئودالهای بزرگ، نظم و انضباط و مدیریت و سازمان منظم می باشد.
مدیریت در عصر انقلاب صنعتی:
در سالهای بین ۱۷۰۰ تا ۱۷۸۵، انقلاب صنعتی در انگلستان به وقوع پیوست و سپس به سایر کشورهای اروپای غربی تسری یافت. در این دوران نسل جدیدی از مدیران آشنا با مسایل و شیوه های خاص عصر مزبور به وجود آمد. به طور کلی انقلاب صنعتی آثار و عواقب قابل توجهی در زندگی بشر به طور اعم و اداره امور سازمانها و مدیریت به طور اخص داشته است. مهمترین خصوصیات این دوره را می توان به شرح ذیل خلاصه کرد:
۱- پیشرفت تکنولوژی و استفاده از ماشین در تولید
۲- تولید انبوه
۳- توزیع انبوه و داد و ستد و توسعه بازارهای فروش در نتیجه افزایش مصرف
۴- مهاجرت به شهرها و گسترش شهرنشینی
۵- استفاده از مواد انرژی زای فسیلی مانند زغال، گاز و نفت
۶- تغییر ساختار خانواده از خانواده های بزرگ سنتی به خانواده های کوچک (هسته ای) با کارآیی بیشتر
۷- همگانی شدن آموزش به منظور پرورش نیروی انسانی مورد نیاز جامعه عصر صنعتی
۸- پیدایش شرکتهای سهامی بزرگ به صورت مؤسسات دائمی
۹- تفکیک مدیریت از مالکیت در مؤسسات بزرگ
۱۰- گسترش فعالیتهای دولت و پیدایش وزاتخانه ها و سازمانهای مختلف دولتی
به دنبال تحولات و تغییرات ناشی از انقلاب صنعتی موضوع تقسیم کار مورد توجه قرار گرفت. ((آدام اسمیت)) در سال ۱۷۷۶ در کتاب ثروت ملل می نویسد که بزرگترین پیشرفت در زمینه نیروی مولد کار، از تقسیم کار پدید آمده است. ((اسمیت)) در عباراتی رسا، ساختن یک سنجاق را توصیف کرده و نوشته است که یک کارگر قدیمی که همه کارهای لازم را خودش به تنهایی انجام میداد میتوانست فقط تعدادی معدود سنجاق در روز بسازد که احتمالاَ از ۲۰ عدد تجاوز نمیکرد. سپس به توصیف کارگاهی که شخصاَ بازدید کرده میپردازد و میگوید که در این کارگاه برای ساختن یک سنجاق ۱۸ عمل مختلف بوسیله ۱۰ کارگر متخصص انجام میشود که هر کدام عهده دار تنها یک یا چند عمل هستند، این کارگران به اتفاق میتوانند بیش از ۴۸ هزار سنجاق در روز بساند یعنی بطور متوسط هر کارگر ۴۸۰۰ سنجاق .
آدام اسمیت در سه فصل اول کتابش در مور د تقسیم کار و اهمیت آن بحث میکند. دانیل مک کالم نیز که در یک موسسه راه آهن با هنری پور همکاری نزدیک داشت روی برقراری سیستم گزارش دهی و کنترل تاکید میکرد. هنری تاون بدون تردید یکی از پیشگامان مدیریت علمی بشمار می آید. وی در سال ۱۸۷۰ روشهای کارآمد مدیریت راب صورت منظم بکار برد.
جوزف وارتن در سال ۱۸۸۱ افق تازه ای در مقابل مدیریت گشود. او یکی از تولید کنندگان آمریکایی بود که با اهدای هزار دلار به دانشگاه پنسیلوانیا به تأسیس دانشکده ای برای آموزش و تحصیل در زمینه مدیریت اقدام کرد.
بدین ترتیب از سال ۱۸۸۱ مدیریت به عنوان یک رشته تحصیلی خاص و مستقل جزئی از دانش بشری را تشکیل داده و در دانشگاههای کشورهای بزرگ صنعتی توسعه و تکامل یافته است.
موفقیت در مدیریت……..

فهرست مطالب :  

  • سوابق تاریخی مدیریت:
  • مدیریت در تمدنهای باستانی:
  • مدیریت در تمدنهای قرون وسطی:
  • مدیریت در عصر انقلاب صنعتی:
  • موفقیت در مدیریت:
  • مقدمه
  • عوامل موفقیت در مدیریت:
  • عوامل تعیین کننده موفقیت:
  • ؟
  • تمرکز و عدم تمرکز:
  • برنامه ریزی متمرکز و غیر متمرکز:
  • سازمان:
  • کار برون سازمانی :
  • کار گروهی:
  • کار مستقیم:
  • منابع:

==========================