فهرست مطالب

چکیده    ۱
مقدمه    ۲
ارتباطات و اطلاعات با ابعاد کارکردها    ۵
عوامل مؤثر در تغییرات ارتباطی:    ۹
روابط عمومی؛ تعریف و توصیف:    ۱۱
روابط عمومی؛ سیستم اطلاع‌مدار    ۱۲
الف) اطلاع‌یابی (تهیه و تولید) :    ۱۳
ب) اطلاع‌شناسی (تنظیم و تدوین) :    ۱۴
ج) اطلاع‌رسانی (توزیع و تبیین)    ۱۵
روابط عمومی الکترونیک؛ تعاریف و ویژگی‌ها    ۱۸
روابط عمومی الکترونیک در حال رشد و توسعه است    ۲۱
انواع رسانه‌های الکترونیکی برای به‌کارگیری در  روابط عمومی الکترونیک    ۲۲
رسانه‌های الکترونیکی پیوسته عبارتند از:    ۲۳
رسانه‌های الکترونیکی ناپیوسته:    ۲۳
نقش و کارکرد تکنولوژی اطلاعات IT در  روابط عمومی الکترونیک :    ۲۵
چالش‌های موجود در برابر تحقق دولت الکترونیک و روابط عمومی الکترونیک    ۳۷
روابط عمومی الکترونیک و سایبردموکراسی (Cyber Democracy)    ۳۹
جمع‌بندی    ۴۱
منابع و مؤاخذ    ۴۲

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

چکیده

روابط عمومی الکترونیک به عنوان یکی از مباحث جدید در عرصه‌ی ارتباطات،‌ تا قرار گرفتن در جایگاه خویش فاصله‌ی اندکی دارد. شناخت ابعاد مختلف این پدیده،‌ ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. روابط عمومی‌ها به منظور حفظ و کسب جایگاه مناسب خویش در این عرصه، باید با پذیرش این شرایط در راستای ارتقای سطح معلومات و آشنایی کارمندان خود بکوشند.

انقلاب اطلاعات آن‌گونه مهم و حیاتی است که معیار توسعه‌یافتگی در آینده‌ی نزدیک، میزان بهره‌گیری کشورها از این پدیده و درک آن‌ها از انقلاب اطلاعاتی است. به‌طوری که برخی معتقدند: «ملل عقب‌مانده در جهان امروز آن‌هایی هستند که دیر وارد مرحله انقلاب صنعتی خود شده‌اند، در آینده ملل عقب‌مانده آن‌هایی خواهند بود که دیر به مرحله انقلاب اطلاعاتی وارد شده باشند»

 در یک جمع‌بندی،‌ پاسخگو شدن دولت‌ها، خارج شدن اطلاعات از دست حکومت‌ها،‌ شفافیت اطلاعات،‌ شکل‌گیری تشکل‌های مردمی به عنوان مهم‌ترین راه به سوی دموکراسی،‌ تنوع و تکثر حاکمیت و پذیرش آن از سوی حکومت‌ها از جمله نشانه‌های مشارکت مردم در عصر ارتباطات و اطلاعات است. این روند باعث‌ تشکیل دولت‌های الکترونیک (E-Government) و سایبر دموکراسی شده است.

انقلاب اطلاعات، ارتباطات و فن‌آوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی تأثیر شگرفی بر حوزه‌های مختلف زندگی بشری داشته است. این تأثیرات چنان عمیق و ریشه‌دار است که حذف آن‌ها از شؤونات زندگی بشری باعث فلج شدن آن می‌شود. از جمله نتایج انقلاب اطلاعات و ارتباطات، شکل‌گیری عصری جدید در زمینه روابط عمومی است.

 واژه‌های کلیدی: روابط عمومی، روابط عمومی الکترونیک، انقلاب اصلاحات و ارتباطات،‌ فن‌آوری اطلاعات،‌ فن‌آوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی، دولت الکترونیک، دموکراسی سایبرنتیک،‌ اینترنت.

مقدمه
ما در عصری زندگی می‌کنیم که به عصر ارتباطات و اطلاعات و یا به تعبیر بهتر «انقلاب ارتباطات» و یا «انقلاب اطلاعات» مشهور است. انقلاب ارتباطات محصول هم‌گرایی در دو حوزه و جریان مهم فن‌آوری است:
تحول در حوزه‌ی ارتباطات
تحول در حوزه‌ی اطلاعات
این دو جریان به موازات هم پیش می‌روند. نماد «فن‌آوری اطلاعات» (Information Technology) رایانه و نماد «فن‌آوری ارتباطات» مخابرات،‌ تلویزیون و بزرگراه‌های اطلاعاتی (Information Super High Way) می‌باشد. با تلفیق این دو نهاد، تحول چشم‌گیری در جهان ایجاد شده است.
حضور این دو نماد در کنار هم مقدمات انقلابی بزرگ را فراهم کرده است که در زندگی تک‌تک ما، سازمان‌ها و کل جامعه حضور دارد و به «انقلاب ارتباطات» (Communication Revolution) معروف است. این انقلاب به سوی دیجیتالی شدن حرکت می‌کند. انقلاب ارتباطات همه پدیده‌ها و شئون زندگی اجتماعی را متحول کرده است. این تحول شیوه‌های تولید، شیوه‌های اقتصادی،‌ جنگ کردن و… را دربر می‌گیرد. عمق و گسترش این‌گونه تحولات تا آنجاست که با حذف آن‌ها،‌ زندگی در جهان کنونی،‌ ناممکن می‌‌شود۱.
از طرف دیگر فن‌آوری به شدت و با حجمی فراوان زندگی و محیط کار ما را تحت تأثیر قرار داده است. بشر بدون استفاده از فن‌آوری‌های موجود قادر نیست کاری را به انجام برساند. زیرا با شتاب انتشار داده‌های آمار و اطلاعات،‌ ما شاهد انقلاب جدید در زمینه اطلاع‌رسانی و نیز «انفجار اطلاعات» هستیم. تبدیل «دهکده جهانی» به «ذهنیت جهانی» و «انقلاب اطلاعات» دلالت بر تحولی شگرف و عمیق در این عرصه دارد۲.
در یک جمع‌بندی مختصر باید گفت که انقلاب ارتباطات باعث به وجود آمدن ویژگی‌های خاص عمیق در نظام ارتباطات شده است که شماری از آن‌ها به شرح زیر است:
۱- دو سویه بودن و تعاملی بودن
۲- سرعت فوق‌العاده
۳- چند رسانه بودن
۴- در دسترس بودن
۵- انحصارپذیر نبودن
۶- جهان‌گرایی۱
از سوی دیگر، انقلاب ارتباطات و انقلاب اطلاعات و نهایتاً انقلاب سیبرنتیک (Cyber Revolution) دربردارنده تهدیدها و فرصت‌های بسیاری است. این پدیده‌ها هم امید و هم نگرانی آفریده است و با وجود حضور در بطن زندگی بشری هنوز آثارشان به خوبی شناخته نشده است. زندگی ما به سوی فضای مجازی (Virtual Space) و یا (Cyber Space) و نیز فضای اینترنتی حرکت می‌کند. فضایی که در آن واقعیت ناملموس و مجازی است.
فضای سایبرنتیکی (Cyber Space) شکل‌گیری جوامع اطلاعاتی (Information Socity) و شهرهای اطلاعاتی (Information city) از جمله دست‌آوردهای انقلاب اطلاعات است. از آثار انقلاب اطلاعات و همچنین از آثار اجتماعی انقلاب کامپیوتر (Social Efects of Computer Revolution)،‌ شکل‌گیری دورانی است که می‌توان آن را عصر (e) دانست. این حرف از اولین واژه (Electronic‌) گرفته شده است و اگر آن را به هر مفهومی و یا پدیده‌ای اضافه کنیم، به آخرین تحول در آن زمینه می‌رسیم:
(E-Banking) بانکداری اطلاعات، (E-Business‌) تجارت الکترونیک، ‌(E-City) شهر الکترونیک،‌
(E-Shopping) خریدهای الکترونیک،‌ (…,- Ware ) از طرف دیگر بشر امروزی برای کسب ثروت،‌ دارایی و قدرت نیاز به دانایی پیشرفته دارد. گروه اغنیایی اطلاعاتی (Information Rich) که در مقابل فقرای اطلاعاتی
(‌‌ (Information Poor‌قرار دارد، گروهی از مردم‌اند که بیشترین دسترسی به اطلاعات را دارند و می‌توانند و می‌دانند که چگونه از امکانات دانایی برای تولید ثروت استفاده کنند. همین مسأله باعث شکاف دیجیتالی شده است.
انقلاب اطلاعات آن‌گونه مهم و حیاتی است که معیار توسعه‌یافتگی در آینده‌ی نزدیک، میزان بهره‌گیری کشورها از این پدیده و درک آن‌ها از انقلاب اطلاعاتی است. به‌طوری که برخی معتقدند: «ملل عقب‌مانده در جهان امروز آن‌هایی هستند که دیر وارد مرحله انقلاب صنعتی خود شده‌اند، در آینده ملل عقب‌مانده آن‌هایی خواهند بود که دیر به مرحله انقلاب اطلاعاتی وارد شده باشند»۱.
در یک جمع‌بندی،‌ پاسخگو شدن دولت‌ها، خارج شدن اطلاعات از دست حکومت‌ها،‌ شفافیت اطلاعات،‌ شکل‌گیری تشکل‌های مردمی به عنوان مهم‌ترین راه به سوی دموکراسی،‌ تنوع و تکثر حاکمیت و پذیرش آن از سوی حکومت‌ها از جمله نشانه‌های مشارکت مردم در عصر ارتباطات و اطلاعات است. این روند باعث‌ تشکیل دولت‌های الکترونیک (E-Government) و سایبر دموکراسی شده است.
ارتباطات و اطلاعات با ابعاد کارکردها
با توجه به مطالبی که قبلاً ذکر شد، شکل‌گیری دولت الکترونیک (E-Government) و نیز روابط عمومی الکترونیک با توجه به موضوع بحث ما در ارتباطات جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. در واقع ارتباطات و اطلاعات و نیز صنعت ارتباطات در دنیای امروز یکی از بحث‌برانگیزترین مسایل است. این مسأله تا بدان حد مهم و حیاتی و نقش آن غیرقابل انکار شده است که در سال ۱۹۹۹، ۵۰ درصد ارزش افزوده تمامی صنایع اروپا و نیز ۵۰ درصد ارزش افزوده‌ی تمام صنایع ایالات متحده، از آن صنعت ارتباطات است۱.
با تحقق یافتن بخشی از مؤلفه‌های دولت الکترونیک در برخی از کشورهای صنعتی پیشرفته، ما شاهد هستیم که بسیاری از خدمات دولتی از طریق پایگاه‌های اینترنتی انجام می‌گیرد. در حال حاضر در کشورهای صنعتی پیشرفته، مراجعه به پایگاه‌های اینترنتی جای مراجعه به سازمان‌ها و ادارات دولتی و خصوصی را گرفته و تقریباً همه‌ی خدمات دولتی و بسیاری از خدمات شرکت‌های خصوصی از قبیل خدمات صدور شناسنامه، گذرنامه، ثبت شرکت‌ها تا مجوزهای شغلی در این پایگاه‌ها انجام می‌گیرد.
اینجاست که نقش و جایگاه روابط عمومی الکترونیک مشخص می‌شود. شاید بتوان گفت که روابط عمومی الکترونیک شرط لازم و پیش‌فرض تحقق دولت الکترونیک است (که در ادامه به این موضوع می‌پردازیم).
مجموعه‌ی این تحولات را باید در بستر جامعه‌‌ی اطلاعاتی (Information Socity ) دنبال کنیم. جامعه‌ی اطلاعاتی قبل از هر چیز مولود پیوندهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری متعددی است که ریشه در ساختار فنی- اجتماعی آن دارد و از مهم‌ترین اجزای آن است.
در این ساختار می‌توان به مواردی مانند دیجیتالی (رقمی) شدن تمامی صور داده‌ها و اطلاعات (متن، صدا، حرکت) عمومیت استفاده از کامپیوترهای شخصی، توسعه‌ی قدرت ذخیره‌سازی اطلاعات دیجیتال، پیدایش زبان‌‌های کامپیوتری، توسعه‌ی تمامی اجزای شبکه‌های مخابراتی (کابل نوری ماهواره‌ها، تلفن‌ها و… ) و بالاخره پیوند همگی آن‌ها در ساختاری به نام اینترنت که شبکه را عملاً از دیوارهای قبلی (سازمانی، محلی‌، ملی و …) رها می‌سازد، اشاره کرد. هرچند اصطلاح «جامعه‌ی اطلاعاتی» هنوز در متون جامعه‌شناسی، چندان کاربرد مفهومی پیدا نکرده است اما پیدایی صور نوین ارتباط در پرتو ابزارهای خاص درون شبکه‌های بزرگ اطلاعاتی مانند «اینترنت» همانند: دوستیابی، کنفرانس از راه دور و … سبب شده است که انواعی از اجتماعات مجازی در فضای الکترونیک ایجاد شود. در این اجتماعات قواعد ورود به زندگی در حال شکل‌گیری تدریجی است. به این اعتبار می‌توان نتیجه گرفت فضاهای اجتماعی نوین هم اکنون ایجاد شده است و این فضاها روابط اجتماعی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در ادامه به معرفی این سازمان‌ها و اجتماعات مجازی می‌پردازیم.