مقاله آشنایی با کرمانشاه

 آشنایی با کرمانشاه :کرمانشاه یکی از باستانی ترین شهرهای ایران است که گفته می شود توسط طهمورث دیوبند پادشاه افسانه ای پیشدادیان ساخته شده است. برخی از مورخین بنای آن را به بهرام پادشاه ساسانی نسبت می دهند. کرمانشاه در زمان قباد اول و انوشیروان ساسانی به اوج عظمت خود رسید.در قرن چهارم یکی از مورخان اسلامی از کرمانشاه به عنوان شهری زیبا در میان اشجار و آب های روان یاد کرده است.
تاورنیه، جهانگرد و بازرگان فرانسوی، کرمانشاه را به عنوان شهرکی پرنعمت و آباد وصف کرده و چنین نوشته است: هم زمان با حمله افغان و سقوط اصفهان که تومار فرمانروایی خاندان صفوی در نوردیده شد، کرمانشاه به جرم قرب جوار، با تهاجم عثمانی ها مواجه گردید و بار دیگر شهر رو به خرابی نهاد. نادر شاه به منظور آمادگی در مقابل تجاوز عثمانی ها، به این شهر توجهی خاص مبذول داشت.
در اوایل حکومت شاه اسماعیل صفوی سلطان مراد آق قویونلو با ۷۰ هزار نفر کرمانشاه و همدان را اشغال کرد.صفویه برای جلوگیری از تجاوز احتمالی امپراتوری عثمانی این شهر را مورد توجه قرار داد. در زمان شیخ علیخان زنگنه صدر اعظم صفوی به آبادانی و رونق کرمانشاه افزوده شد، ولی در دوره افشاریه مورد هجوم عثمانی ها قرار گرفت.
اما نادرشاه عثمانی ها را به عقب راند، ولی در اواخر زندگی نادرشاه، کرمانشاه با محاصره و تاراج عثمانی ها مواجه شد. کرمانشاه در عهد زندیه دستخوش آشوب فراوانی گردید. به طوری که در کتاب تحفه العالم عبدالصیف جزایری از کرمانشاه به عنوان خرابه نام برده شده است. در دوره قاجار تا حدی از حملات عثمانی ها به ناحیه کرمانشاه کاسته شد.
به طوری که در سال ۱۲۲۱ ه.ق محمدعلی میرزا به منظور جلوگیری از تجاوز عثمانی ها در کرمانشاه مستقر شد.در سال ۱۲۶۷ ه.ق، امام قلی میرزا از طرف ناصرالدین شاه به سرحدادی کرمانشاه منصوب شد و مدت ۲۵ سال در این شهر حکومت کرد و در همین دوره بناهایی را احداث و به یادگار گذاشت. این شهر در جنبش مشروطه سهمی به سزا داشت و در جنگ جهانی اول و دوم به تصرف قوای بیگانه درآمد و پس از پایان جنگ تخلیه شد. در نتیجه جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، این شهر خسارات زیادی دید و پس از جنگ اقدامات مؤثری در جهت بازسازی آن صورت گرفت.
● اسلام آباد غرب
نام اسلام آباد غرب نخست مندلی بود. بعد از حمله عرب ها، یکی از سرداران عرب به عمران و آبادی آن پرداخت و به مرور زمان به شهر هارون آباد معروف شد. در سال ۱۳۰۹ ه.ش نام شهر به شاه آباد غرب تغییر یافت.بعد از انقلاب اسلامی در سال ،۱۳۵۷ نام این شهرستان به اسلام آباد غرب تغییر داده شد.
این شهر در روزگار صفویه به ویژه در زمان شاه عباس رونق یافت و کاروانسراهایی برای اقامت تجار، مسافران و زایران عتبات عالیات احداث شد.بعضی از بخش های این شهرستان سابقه ای تاریخی دارند:بخش ماهیدشت در دوره اشکانی ها به نیستاه معروف بود و به دلیل آب و هوا و مراتع خوب، محل پرورش اسب جنگاوران اشکانی بوده است. در زمان صفویه این ناحیه ماهیدشت نامیده شد و کاروانسرای شاه عباسی در آن بنا گردید. بخش کرند در دامنه کوهستان واقع شده و آب و هوای معتدلی دارد. مورخان، صنعتگران و آهنگران کرندی را حتی در عهد داریوش هخامنشی با ذوق فراوان ذکر کرده اند.
● سرپل ذهاب
سرپل ذهاب در جوار ویرانه های شهر قدیمی حلوان بنا شده و قلعه مخروبه ای نیز در نزدیکی آن قرار دارد. سرپل ذهاب به عنوان دژ و پایگاه مرزی ایران باستان بود که در زمان حمله عرب ها به ایران از بین رفته و آثاری از پایه های آجری آن به جا مانده است.در کتب تاریخی از این ناحیه به عنوان «زهاو» مرکز ایالت حلوان نام برده شده است.
کلمه ذهاب در لغت به معنی آب مقطر، خوب و همچنین به معنی چشمه و منبع آب آمده است. ظاهراً به علت چشمه سارها و سراب های فراوان، این شهر به ذهاب مشهور شده است. نام دیگر این ناحیه سرپل است که از نام پلی بر روی رودخانه الوند در ۱۲ کیلومتری ذهاب اخذ شده است. این پل در سال ۱۳۴۵ ه.ش تخریب شده است. این شهر طبیعتی بسیار زیبا دارد.
● قصر شیرین
قصر شیرین از شهرهای بسیار قدیمی ایران است. بنای این شهر به خسرو پرویز ساسانی منسوب است، ولی در عصر هخامنشیان نیز آباد بوده است. در اطراف شهر فعلی، ویرانه های قصر شیرین کهنه باقی مانده است که گفته می شود در زمان سلطنت خسرو پرویز، باغی وسیع با قصرهای دلپذیر و فرخ انگیز بود و قصر زمستانی محبوبه او شیرین نیز در آن قرار داشته است. افسانه معروف شیرین و فرهاد از نام این شهر اخذ شده است.پس از حمله عرب ها، قصر شیرین ویران گشت و تا سال ۱۲۷۰ ه.ق، مانند قصبه کوچکی باقی ماند. در جنگ جهانی اول، قصر شیرین مرز سربازان دولت های آلمان و عثمانی از یک طرف و روسیه و انگلستان از طرف دیگر بود. این شهر هم اکنون گسترش یافته و به شهری بزرگ و جذاب تبدیل شده است.
● گیلان غرب
شهرستان گیلان غرب از نواحی قدیمی استان کرمانشاه است که در نوشته های تاریخی نیز به کرات از آن نامبرده شده است. خرابه های روستای گیلان در منتهی الیه جنوب جلگه کرمانشاه بر سر راه کرمانشاه به بغداد قرار دارد. این خرابه ها که به شکل تپه خودنمایی می کنند، احتمالاً بناهایی بوده اند که بنابه ضرورت های دفاعی و امنیتی ساخته شده اند.
در این تپه ها آجرهای بزرگ به سبک بابلی و به تعداد زیاد پیدا شده که نشانه هایی از قدمت تپه ها هستند و احتمالاً آتشکده های بزرگ مربوط به مغ ها بوده اند که در دوره اشکانیان به یکی از خدایان محلی اختصاص داشته است. شهرستان گیلان غرب محل سکونت ایل بزرگ کلهر است و از گذشته های دور، خوانین کلهر زمستان ها را در این منطقه سر می کردند.
● هرسین
هرسین یکی از نواحی باستانی استان کرمانشاه است. در این ناحیه آثاری از دوره ساسانی از جمله صفحه تراشیده کوه، حوض سنگی، طاق سنگی، پلکان سنگی، قلعه و آثاری دیگر باقی مانده است.
پیشین تاریخی شهرستان هرسین با قدمت و تاریخ کرمانشاه عجین شده است. لسترنج در جغرافیایسرزمین های خلافت شرقی از قول حمدالله مستوفی می نویسد: «در همان حدود قلعه هرسین و در پای آن قلعه کوچکی واقع بود و این شهر کوچک هنوز در بیست مایلی جنوب شرقی کرمانی باقی است.» صاحب عالم آرای عباسی در زمره جلوداران لشگر ایران در مقابل لشگر عثمانی، از شاه سلطان خدابنده لو حاکم هرسین نام می برد. در دوره قاجار نیابت، این محل با امین الرعایا و فرزندان او بوده است. این ناحیه در سال های اخیر به شهرستان تبدیل شده است.

پیشینه نام کرمانشاه

کرمانشاه در دوره‌های مختلف دارای نام‌های مختلفی بوده که معمولا با تغییر از حکومتی به حکومتی دیگر صورت می‌گرفته‌است، در قدیمی‌ترین شکل خود اولین بار در دوران باستان و در زمان فرمانروایی گوتی‌ها و کاسی‌ها کرمانشاه را با نام الی پی می‌خوانند^. و در دوران هخامنشیان از کرمانشاه با نام‌های کامبادنه، کارمیسین، کارمیشین، کرمینشان و غیره یاد می‌شود.

پس از اسلام، اعراب نام کرمانشاه را به قرمسین تغییر می‌دهند و در دوره‌های بعدی کرمانشاه با نام کرمانشاهان و کرمانشاه خوانده می‌شود. نام کرمانشاه پس از پیروزی انقلاب ۵۷ به قهرمانشهر و چندی بعد به باختران تغییر پیدا کرد؛ ولی از آن‌جایی که این امر با اعتراضات گستردهٔ مردم همراه شد، در نتیجه چندی بعد با تلاش‌های اسماعیل ططری و با تصویب قانونی نام شهر به نام قدیمی خود تغییر یافت.

نام کرمانشاه در افسانه‌ها

در افسانه‌ها بنای شهر کرمانشاه را بدست طهمورث دیوبند پادشاه افسانه‌ای پیشدادیان بیان کرده‌اند.

باورها در مورد نام کرمانشاه

در مورد نامگذاری کرمانشاه باورهای متفاوتی است، عده‌ای نام کرمانشاه را به بهرام چهارم منسوب می‌دانند که در سدۀ سوم تا چهارم میلادی پادشاه شهر کرمان بوده و پس از تأسیس کرمانشاه این شهر را با نام او می‌خوانند.

عده‌ای دیگر نام کرمانشاه را برگرفته شده از اقوام کردی به نام کرمانج یا کرمانش می‌دانند که در این منطقه زندگی می‌کنند.

همچنین نام کرمانشاه را برگرفته از سه جزء «کار-مای-سیای» که در سنگ‌نبشته بیستون به آن اشاره شده‌است دانسته‌اند که به معنای مکان مقدس مردم ماد است.

جلال‌الدین کزازی اما با دیدگاه نامگذاری کرمانشاه به نام بهرام چهارم مخالف است و بر این باور است که در بخشی از کتاب بندهشن از کوه‌های کهن و باستانی و آئینی ایران سخن رفته‌است که از کوه بیستون که همواره کوهی سپند آئینی و نمادین بوده نیز یادی رفته‌است که در آنجا آمده که بیستون در کنار بومی با نام کرمینشان بالا برافراخته و یکی از پادگان‌های ساسانی هم در همین بوم جای داشته‌است، کوه بیستون یکی از مهمترین کوه‌ها در فرهنگ باستانی ایران است و نام آن و منطقه اطراف آن به تفصیل در اوستا آمده نام کرمانشاه هر چند تغییراتی دارد ولی ریشه در کارمیسین دارد که در اوستا هم آمده و بعدها با حمله اعراب به ایران به قرمیسین تغییر یافت.

جغرافیا

موقعیت

شهر کرمانشاه از شمال به کوه فرخشاد، از شمال غربی به کوه طاق بستان و از جنوب به سفید کوه منتهی می شود که در قسمت مرکزی استان کرمانشاه با موقیعت ۴۷ درجه و ۴ دقیقهٔ شرقی و ۱۹ درجه و ۳۴ دقیقهٔ شمالی قرار دارد و دارای ۲۴۵۰۰ کیلومتر مربع گستردگی و ارتفاع ۱۲۰۰ متر از سطح دریا است. کرمانشاه یکی از شاهراه‌های ارتباطی شرق و غرب و قدیمی‌ترین راه عبور زائران عتبات عالیات است که به همین سبب تاثیرات فرهنگی و معنوی برجا گذارده‌است. کرمانشاه در دروازه زاگرس قرار دارد. رشته کوه زاگرس که فلات ایران را از سرزمین‌های همسایه جدا کرده‌است در مسیر کرمانشاه، به دشت‌های وسیع و کوه‌های عمدتاً مجزا و دره‌های وسیعی منتهی می‌شود که از قدیم برای رسیدن به میان‌رودان مورد استفاده قرار گرفته‌است.

فاصلهٔ زمینی شهر کرمانشاه در شرایط مطلوب تا بغداد، ۳۹۰ کیلومتر، تا تهران، ۵۹۰ کیلومتر، تا مرز خسروی (مرز ایران و عراق( در حدود ۲۰۰ کیلومتر^. و فاصلهٔ هوایی آن تا تهران ۴۱۳ کیلومتر است.

آب و هوا

شهر کرمانشاه دارای اقلیم معتدل کوهستانی است. در قرن چهارم میلادی شهر کرمانشاه که در آن دوران روستای خوش آب و هوایی بود به عنوان دومین اقامت گاه سلطنتی ساسانیان انتخاب شد. در دوران ساسانیان باغ‌های بزرگی در این منطقه ساخته شد و تا مدت‌ها مکان تفریحی شاهان ساسانی بوده‌است. در دوران اسلامی نیز بارها شهر کرمانشاه را شهری خوش آب و هوا توصیف کرده‌اند که در آن آب‌ها جاری است و درختان و میوه جات فراوان دارد و کالاها در آن ارزان‌اند. ابن فقیه در کتاب البلدان که در سال ۲۹۰ هجری نگاشته‌است در مورد کرمانشاه می‌نویسد: