فهرست مطالب

میکروبهای شیمیایی سرطان زا

آلودگی به ویروس هرپس سیمپلکس

اثرات جهش زایی و سرطان زایی کیسه های پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف غذایی با استفاده از سالمونلاتیفی موریوم و میکروزوم

باکتری سرطان زا

عوامل جهش‌زا و نحوه تشخیص آنها

خصوصیات سرطان سینه در زنان جوان

آیا ارزش دارد که شخص غذاهای ارگانیک خریداری و مصرف کند؟

پروبیوتیک

سرطان روده بزرگ چیست ؟

عوامل خطر

علائم و نشانه ها

نقش میوه ها و سبزیجات در پیشگیری از سرطان

چند توصیه برای افزایش دریافت فیبر

سایر عوامل تغذیه ای مرتبط با سرطان روده

منابع و ماخذ

مقدمه :

علل مختلفی برای ایجاد سرطان وجود دارد . ازجمله :
۱٫ علل ویروسی مانند ویروس هرپس ( تبخال ) نوع II .
۲٫ عوامل فیزیکی مانند اشعه و پرتوهای زیان آور. آفتاب شعله ماوراء بنفش داشته که باعث آفتاب سوختگی پوست و تجمع ملانین ( رنگدانه قهوه ای ) در پوست می شود که در پوستهای حساس ، عدم ایجاد این رنگدانه موجب ایجاد سرطان در پوست می شود . قرار گرفتن زیاد در معرض اشعه طبیعی- پزشکی موجب بروز سرطان های ریه ، استخوان ، پستان ، تیروئید ، لوسمی و دیگر بافتهای بدن که در معرض اشعه قرار دارند می شود .
۳٫ عوامل شیمیایی : آمینهای بنزنی ، رنگ های آنالینی ، ارسنیک ، دودها و قیرها ، پنبه نسوز ، نیکل ، خاک و چوب که کبد ، ریه ها و کلیه ها را که نقش سم زدایی دارند بیشتردرگیر می کند .سیگار از عمده ترین علت سرطان ریه و مرگ و میرناشی ازآن است که موجب سرطان دهان ، گلو ، مری ، مثانه ، لوزالمعده و گردن رحم می شود .
۴٫ عوامل ژنتیکی و فامیلی مانند سرطان های با زمینه ارثی ، لوسمی ، پستان ، رحم ، رکتال ( انتهای روده بزرگ ) ، معده پروستات و ریه .
۵٫ عوامل غذایی : تصور می شود که ۶۰- ۴۰ درصد سرطان ها با مواد غذایی در ارتباط باشند . مواد غذایی حاوی چربی حیوانی ، گوشت ها ، ماهی های دود زده و نمک زده ، غذاهای محتوی نیترات و نیتریت ها و دریافت مواد غذایی با کالری بالا ، همچنین الکل خطر ایجاد سرطان را بالا می برد .

آلودگی به ویروس هرپس سیمپلکس

تبخال بیماری عفونی مزمنی است که در اثر آلودگی به ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) به‌وجود می‌آید و زخم‌ها و تاول‌هایی بر روی پوست ایجاد می‌کند. این زخم‌ها معمولاً بر روی لب‌ها، گونه‌ها، بینی، چانه، ناحیه تناسلی و باسن ظاهر می‌شوند. عفونت غالباً به صورت دوره‌ای ایجاد می‌شود و زخم‌های بدمنظره و دردناکی ایجاد می‌کند. دکتر لیلی چمنی تبریز، متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری و مدیر گروه پژوهشی عفونت‌های تولیدمثل پژوهشکده ابن‌سینا، در خصوص تبخال می‌گوید: «تبخال تناسلی (هرپس ژنیتال) را اولین بار جان آستروک (John Astruc) پزشک پادشاه فرانسه، در ۱۷۳۶، توصیف کرد. پس از آن به‌تدریج آشنایی پزشکان با این ضایعات و انواع تبخال‌های دهانی و تناسلی بیشتر شد تا سرانجام، در ۱۹۲۵، ویروس هرپس سیمپلکس، که عامل این ضایعات است، در آزمایشگاه کشت داده شد. این ویروس که گسترش جهانی دارد در دو نوع ۱ و ۲ در انسان ایجاد بیماری می‌کند. نوع ۱ اغلب با تبخال‌های دهانی همراه است و ابتلای به آن از سنین پایین شروع می‌شود. به‌طوری‌که ۹۰ درصد افراد تا قبل از ۵ سالگی با ویروس تماس پیدا می‌کنند. ویروس نوع ۲ اغلب تبخال‌های تناسلی ایجاد می‌کند و تماس با آن اغلب در دوران بعد از بلوغ و شروع فعالیت جنسی است. اصولاً تبخال‌های تناسلی جزء بیماری‌هایی هستند که از راه تماس جنسی منتقل می‌شوند.» بروز علائم بیماری معمولاً ۴ تا ۷ روز بعد از تماس با فرد حامل ویروس یا ترشحات حاوی ویروس است. البته، در اغلب موارد، ابتلا بدون علامت است. مدیر گروه پژوهشی عفونت‌های تولیدمثل پژوهشکده ابن‌سینا می‌افزاید: «شایع‌ترین علامت بیماری، در صورت ایجاد، پیدایش تاول‌های کوچک آبدار در ناحیه تناسلی است که بعداً پاره می‌شوند و زخم‌های دردناکی ایجاد می‌کنند، زخم‌ها خشک می‌شوند و به‌تدریج در چند روز بهبود می‌یابند. برخی افراد ممکن است فقط ضایعاتی قرمزرنگ یا برجسته پیدا کنند و برخی هم، هنگام دفع ادرار، درد داشته باشند. در خانم‌ها ممکن است ترشحات آبکی واژینال هم مشاهده شود. در مجموع می‌توان گفت سوزش ادرار، همراه با ترشحات آبکی شفاف از پیشابراه، غالباً از عوارض عفونت با ویروس تبخال است.» زخم‌ها معمولاً ۴ تا ۷ روز بعد از اولین عفونت ایجاد می‌شوند و بیمار علائمی شبیه به سرماخوردگی نظیر تب، تورم غدد لنفاوی کشاله ران و کوفتگی دارد. زخم‌های تبخالی معمولاً در اولین ابتلا شدیدترند ولی در دفعات بعدی ابتلا، ضایعات کوچک‌ترند، درد کمتری ایجاد می‌کنند و زودتر بهبود می‌یابند. ضمن اینکه قبل از هر عود بیماری، فرد در ناحیه مبتلا احساس خارش، ضربان یا سوزش دارد و ممکن است دردهایی در لگن یا پاها داشته باشد. این متخصص عفونی درباره محل ظاهر شدن ویروس تبخال تناسلی می‌گوید: «تظاهرات تبخال تناسلی در قسمت‌های مختلفی ازجمله آلت تناسلی و بیضه‌ها در آقایان، اجزای دستگاه تناسلی در خانم‌ها، مقعد، پیشابراه، باسن و پاها ایجاد می‌شوند. لیکن باید به‌خاطر داشت که بسیاری از مبتلایان بدون علامت‌اند یا علائم خود را با مشکلات دیگری ازجمله بیماری‌های قارچی، گزش حشرات و هموروئید اشتباه می‌گیرند.» دکتر چمنی عوارض بیماری را این‌گونه تشریح می‌کند که در برخی افراد به دنبال انتشار ویروس به دستگاه عصبی علائمی همچون تب، سردرد، استفراغ و سفتی گردن ۳ تا ۱۲ روز بعد از ضایعات تناسلی ایجاد می‌شود. این حالت اگرچه برای بیمار بسیار ناراحت‌کننده است اغلب اوقات خوش‌خیم است و کاملاً بهبود می‌یابد. این متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری تبخال‌های تناسلی را جزء بیماری‌هایی می‌داند که از راه تماس جنسی منتقل می‌شوند و می‌گوید: «علاوه بر تماس جنسی، تماس پوست با ترشحات تنفسی افراد آلوده باعث انتقال عفونت‌های تبخالی می‌شود. بنابراین افرادی ازجمله دندانپزشکان، کارکنان بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) و آزمایشگاه‌ها در معرض خطر بیشتری برای اکتساب بیماری‌های تبخالی هستند. همچنین انتقال از مادر به فرزند در حین زایمان یکی از راه‌های مهم انتقال بیماری است.» انتقال ویروس از یک نقطه بدن مثل ناحیه تناسلی به سایر نقاط ازجمله دست‌ها، بازوها، ران‌ها و نیز به دنبال دستکاری دیده شده است. چرا که، ویروس تبخال پس از ورود به پوست از انتهای (پایانه‌های) عصبی خود را به گره‌های عصبی منطقه می‌رساند و در آنجا به زندگی خود ادامه می‌دهد و می‌تواند دوباره خود را به سطوح مخاطی و پوستی برساند و ضایعات جدیدی ایجاد کند و به سایرین نیز منتقل شود. ضایعات تبخالی تمایل به عود مجدد دارند که دفعات عود در افراد متفاوت است و شرایط فردی و وضعیت ایمنی فرد به‌شدت روی آن تأثیر می‌گذارد. وی شیوع بیماری را در مناطق دنیا متغیر می‌داند: «در امریکای مرکزی و جنوبی، بیماری ۲۰ تا ۴۰ درصد زنان را درگیر می‌کند. یک‌پنجم افراد بالای ۱۲ سال در امریکا به این ویروس آلوده‌اند که تقریباً ۹۵ درصد آنها از ابتلای خود بی‌خبرند. شیوع آن در کشورهای اروپایی ازجمله آلمان ۱۳ درصد، فنلاند ۱۶ درصد، ایتالیا ۱۸ درصد و در انگلیس ۲۰ درصد گزارش شده است. در منطقه جنوب صحرای کبیر افریقا، شیوع بیماری از ۳۰ تا ۸۰ درصد در زنان و ۱۰ تا ۵۰ درصد در مردان متغیر است. در تانزانیا، ۳۹ درصد و در استرالیا ۱۵ درصد گزارش شده است. در کشورهای آسیایی ازجمله بنگلادش ۱۲ درصد، ژاپن ۷ درصد، فیلیپین ۹ درصد و هند ۱۴ درصد شیوع دارد. به‌نظر می‌رسد در کشورهای آسیایی درحال‌توسعه شیوع بیماری کمتر و بین ۱۰ تا ۳۰ درصد متغیر است.» در ایران، هرپس تناسلی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. لذا، مطالعات در زمینه بیماری محدود است. در ۱۳۸۰، در مطالعه‌ای که روی اهداکنندگان خون در کرمان انجام شد، شیوع بیماری ۷/۲ درصد گزارش شد. بررسی دیگری که در ۱۳۷۵، در یکی از درمانگاه‌های تهران روی شیوع بیماری‌ها از راه تماس جنسی انجام شد، شیوع ۶ درصد گزارش شد. همچنین، طبق بررسی دیگری در مرکز تحقیقات سازمان انتقال خون ایران در تهران، شیوعی معادل ۴۳/۱۱ درصد تخمین زده شد. وی به درمان تبخال اشاره می‌کند: «پس از معاینه و انجام بررسی‌های ضروری پزشک، تبخال تناسلی را می‌توان با داروهای ضد ویروس موجود درمان کرد. درمان معمولاً به صورت خوراکی است و در اولین بار ابتلا برای ۷ تا ۱۰ روز و در موارد عود حدود ۵ روز انجام می‌شود و باعث کوتاه شدن دوره بیماری و بهبود سریع‌تر ضایعات می‌شود. در افرادی که به‌طور مکرر دچار ضایعات تبخال تناسلی می‌شوند، می‌توان از درمان طولانی‌مدت نگه‌دارنده برای مدت طولانی ۳ ماه تا یک سال، بسته به شرایط فرد، استفاده کرد. این درمان‌ها به مهار بیماری کمک می‌کنند، ولی باعث درمان قطعی یا ریشه‌کنی ویروس نمی‌شوند.» دکتر چمنی پیشگیری از ابتلا به تبخال تناسلی را از طریق اجتناب از تماس‌های جنسی پرخطر و مشکوک، اجتناب از بی‌بندوباری جنسی و داشتن شرکای جنسی متعدد، اجتناب از تماس جنسی هنگام فعال بودن ضایعات، و استفاده از کاندوم در حین تماس جنسی مؤثر می‌داند، چرا هنوز واکسنی برای این بیماری وجود ندارد و بیشترین تأکیدها روی پیشگیری از ابتلا به آن است. هرچند که تحقیقات گسترده در زمینه تهیه واکسن مؤثر همچنان ادامه دارد. مدیر گروه پژوهشی عفونت‌های تولیدمثل پژوهشکده این‌سینا در پایان تأکید می‌کند: «۲۲ درصد زنان باردار به صورت بی‌علامت به ویروس تبخال تناسلی آلوده‌اند و ۲ درصد آنان در دوران بارداری مبتلا می‌شوند. از آنجا که بیماری در اغلب موارد بی‌علامت است، بیش از ۹۰ درصد این افراد از ابتلای خود بی‌اطلاع‌اند. انتقال ویروس به جنین در حین زایمان و عبور از کانال زایمانی صورت می‌گیرد. برخی از متخصصان معتقدند، به منظور پیشگیری از انتقال عفونت از مادر به جنین، بهتر است زایمان این زنان به صورت سزارین باشد، در صورت ابتلای مادر در سه‌ماهه آخر بارداری، درصد احتمال انتقال به جنین بسیار بالاست. عفونت نوزادی با درگیری پوست، چشم، دهان، آسیب دستگاه عصبی مرکزی و دیگر اعضای داخلی، محدودیت رشد جنین و حتی مرگ جنین همراه باشد. اگر درمان سریع و به‌موقع آغاز شود، ممکن است از آسیب‌های بعدی پیشگیری کند یا از شدت آن بکاهد.»

اثرات جهش زایی و سرطان زایی کیسه های پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف غذایی با استفاده از سالمونلاتیفی موریوم و میکروزوم

سالم بودن تمام اجزا و بالا بودن کیفیت آنها و اطمینان از بی ضرر بودن آنچه که روزانه مصرف می شود از اهمیت بالایی برخوردار است. لزوم بررسی ترکیبات پلی اتیلنی سنگین و سبک به عنوان گرانول اولیه و ظروف یکبار مصرف ساخته شده از آنها، منجر به طرح این پروژه تحقیقاتی گردید. لذا تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات جهش زایی و سرطان زایی این ترکیبات به انجام رسیده است.
روش کار: روش کار در این پژوهش با بهره گیری از آزمون Ames و نیز استفاده از سویه های سالمونلاتیفی موریوم TA100, TA104 که مستقیما از پروفسور Ames دریافت گردید، می باشد. در مرحله اول، این سویه ها از نظر خلوص خاصیت جهش مورد تایید قرار گرفتند. سپس انواع محصولات پلی اتیلنی به طور جداگانه به محیط کشت گلوکزاگار حداقل حاوی کشت تازه شبانه (TA100, TA104) اضافه گردیده، و متعاقبا با نمونه شاهد مثبت (شامل باکتری جهش یافته و ازید سدیم) و شاهد منفی (شامل باکتری جهش یافته و آب مقطر استریل) سنجیده شدند. در مرحله دیگری از این پژوهش به محیط اگار حداقل به همراه مواد پلی اتیلنی مشکوک به سرطان زایی به طور جداگانه میکروزوم کبد موش که در شرایط استریل تهیه گردیده، افزوده شد تا اثر ماده سرطان زا با تعین باکتریهایی که موتاسیون برگشتی یافته و هیستیدین تولید می کنند، اندازه گیری شود.
نتایج: نتایج این پژوهش با توجه به این مساله که سویه های TA100, TA104 موتاسیون مشخصی در اپرون هیستیدین خود دارند، آنها را وابسته به منبع هیستیدین خارجی نموده است. در تماس با یک موتاژن این موتاسیون قابلیت برگشت داشته و بنابراین باکتری مجددا مستقل از مصرف هیستیدین خارجی می گردد. در این پژوهش جهش زایی مواد از طریق شمارش کلنی ها و مقایسه آن با شاهد منفی که در اثر موتاسیون خودبخود حاصل می شود، به اثبات رسیده و سنجیده شد. نتایج حاصله نشان دادند که گرانول اولیه و ظروف مصرفی ساخته شده از پلی اتیلن سنگین (به صورت لیوان و ظروف یکبار مصرف، بطری حمل نوشابه و کیسه حمل شیر) دارای خاصیت جهش زایی نمی باشند، اما کیسه های نازک از جنس پلی اتیلن سبک سبب موتاسیون برگشتی سالمونلا در جهت سنتز هیستیدین شده و کیسه های پلی اتیلنی آغشته به روغن های جامد و مایع نیز اثر جهش زایشان افزایش یافته بود.
نتیجه گیری: نتایج حاصله از این تحقیق حاکی از آن است که با توجه به اینکه پلی اتیلن خود به عنوان یک ماده کاملا بی خطر به حساب می آید، تنها دلیلی که می توان برای خاصیت جهش زایی و سرطان زایی کیسه ها عنوان کرد، حضور مواد بسیار فعالی است که به پلی اتیلن اضافه شده و در فرایند ساخت آن کاربرد دارد. لذا با توجه به حساس بودن این موضوع می بایست در نحوه ساخت کیسه ها دقت، توجه و کنترل بیشتری صورت گیرد.

باکتری سرطان زا
دانشمندان پس از بررسی ۲۲۹ فرد سالم با ۴۵ فرد مبتلا به سرطان سلول سنگ فرشی دهان و مقایسه ۴۰ نوع باکتری موجود در دهان این افراد، به این نتیجه رسیدند که باکتری های موجود در دهان بیمار می توانند خبر از وجود سرطان در دهان بیمار بدهند. در این مطالعه سه نوع باکتری بیشترین ارتباط را با سرطان داشتند. هنوز مشخص نیست که سرطان به رشد باکتری ها کمک می کند و یا تجمع باکتری ها زمینه را برای بروز سرطان فراهم می کند. دانشمندان سعی دارند تا با استفاده از این اطلاعات وجود یا عدم وجود سرطان را با یک آزمایش ساده بزاق حدس بزنند. در صورت موفقیت می توان با انجام غربالگری به کمک این آزمایش، سرطان سلول سنگ فرشی دهان را بسیار زودتر تشخیص داد تا مرگ و میر ناشی از آن به حداقل برسد. سالانه ۴۰۰هزار مورد جدید از این نوع سرطان گزارش می شود و مصرف الکل و تنباکو مهمترین عوامل خطرزا در ایجاد آن شناسایی شده اند.

عوامل جهش‌زا و نحوه تشخیص آنها

شناخت عوامل جهش‌زا بسیار مهم است و در معرض آنها قرار گرفتن از دو نظر اهمیت دارد. اولاً تغییرات ژنتیکی تصادفی در تولید‌مثل‌های بعدی بیش از آنکه مفید باشد مضر است. ثانیاً حتی جهشهایی که در سلول‌های سوماتیک رخ می‌دهند و به زاده‌های بعدی منتقل نمی‌گردند نیز برای جاندار مضر می‌باشند. حتی گفته می‌شود که همان‌طور که قبلاً تصور می‌شد، سرطان اغلب ناشی از جهشهایی در سلول‌های سوماتیک است. حتی بعضی از بیماریها مانند آترواسکلروز که در ارتباط با سن هستند ممکن است در اثر تراکم آسیبهای ترمیم نشده DNA‌ باشند. در واقع گفته می‌شود که کل فرآیند پیری ممکن است با آسیب برگشت‌ناپذیر DNA در سلول‌های سوماتیک ارتباط داشته باشد.

با توجه به اینکه اکثر مواد جهش‌زا سرطانزا و برعکس هستند می‌توان از طریق نسبتاً ساده‌ای سرطان‌زا بودن یک ماده را تعیین کرد. بدین ترتیب که ماده مورد نظر در تماس با باکتری قرار داده می‌شود و چون زمان تولید مثل باکتری کوتاه است می‌توان طی یک یا دو روز جهش‌زا بودن یک ماده را مورد بررسی قرار داد (شکل).
این روش که امروزه به نام تست ایمز خوانده می‌شود به وسیله ایمز ابداع و تکمیل گردید. وی با بکارگیری چند ترفند، حساسیت روش خویش را افزایش داد. چنانچه یک باکتری جهش‌یافته که مثلاً برای رشد خود به اسید‌آمینه‌ای چون هیستیدین نیاز دارد در مقابل یک ماده جهش‌زا قرار گیرد ممکن است به حالت وحشی تبدیل شود در این صورت باکتری وحشی را می‌توان از سایر باکتری‌های جهش‌یافته اولیه جدا کرد. دیواره سلولی باکتری‌های جهش‌یافته به اندازه کافی نفوذ‌پذیر است تا بسیاری از مواد مورد آزمایش در آن نفوذ کنند. همچنین در این باکتری‌ها پلاسمیدهایی وجود دارند که حاوی ژنهای UmuC و UmuD می‌باشند و همان‌گونه که قبلاً‌ گفته شد محصول این ژنها برای ترمیم ضروری می‌باشند.

بعضی از مواد سرطانزا برای آنکه به تست ایمز جواب بدهند باید قبلاً فعال شده باشند. اکثر مواد سرطانزا خصوصاً ترکیبات طبیعی اگر مستقیماً در تماس با باکتری در حال رشد قرار داده شوند جهشی را باعث نمی‌شوند و لازم است ابتدا در مجاورت عصاره کبد پستانداران قرار گیرند تا فعال گردند. این فرآیند به طور طبیعی در هنگام متابولیزه شدن مواد بیگانه در کبد صورت می‌گیرد. مواد سرطانزا در اثر فعال شدن تبدیل به مشتقات الکتروفیلی می‌شوند که بسادگی می‌توانند با بازهای DNA واکنش نشان دهند.

عوامل جهش‌زای مهمی که به کمک این آزمایشها جهش‌زا بودن آنها تعیین شده است کدام هستند؟ مطالعات همه‌گیرشناسی نشان می‌دهند که دود سیگار یکی از مهمترین عوامل سرطانزایی است که انسان با آن مواجه است. این ترکیب در تست ایمز نیز یک ماده جهش‌زای قوی محسوب می‌شود. بسیاری از عوامل آلوده کننده محیطی نیز می‌توانند جزء سرطانزاهای مهم باشند. اخیراً معلوم شده است که دستگاه گوارش مهمترین راه تماس مواد جهش‌زا و سرطانزا با بدن می‌باشد. بدین ترتیب که بسیاری از مواد غذایی عادی حتی سبزیهای معمولی ممکن است حاوی مواد سرطانزا باشند بعضی از گیاهان سمومی تولید می‌کنند که عامل دفاعی مهمی در مقابل عوامل مهاجمی چون حشرات محسوب می‌ شوند این مواد ممکن است در اثر متابولیزه شدن در کبد تبدیل به مواد جهش‌زای قوی شوند. مواد جهش‌زای اصلی اغلب ترکیبات اکسید‌کننده‌ای مانند رادیکالهای اکسیژن هستند که با بازهای DNA‌ واکنش می‌دهند. یکی دیگر از عوامل جهش‌زای غذایی چربیها هستند که در اثر متابولیسم کبدی به مواد اکسیدکننده‌ قوی از عوامل جهش‌زای غذایی چربیها هستند که در اثر متابولیسم کبدی به مواد اکسیدکننده قوی تبدیل می‌گردند گفته می‌شود موادآنتی اکسیدان طبیعی مانند گلوتاتیون می‌توانند با اثرات مخرب بعضی از این مواد مضر مقابله کنند.

خصوصیات سرطان سینه در زنان جوان

این هفته اعلان گردید که خانم های جوان که قبل از سن ۳۵ سالگی به سرطان سینه دچار می شوند و رادیوتراپی می کنند ۷۸ درصد بیشتر از دیگران در معرض بروز سرطان سینه دیگر قرار دارند. در یک بررسی بزرگ که بیشتر از هفت هزار نفر زن مبتلا به سرطان سینه شرکت کرده بودند، روی هم رفته بروز سرطان سینه دوم در خانم های جوان و پس از چند سالی ۳ تا ۵ برابر دیگران است. این بررسی نشان می دهد که به هر دلیلی از جمله عملکرد هورمونهای زنانه و روش زندگی و غیره در خانم های جوان امکان بروز سرطان سینه دیگر را پس از تشخیص سرطان اولیه افزایش می دهد. به همین جهت این دسته از افراد باید مرتبا زیر نظر پزشک متخصص معاینه و پیگیری شوند و به راستی از عوامل بروز بیماری دوری کنند تا بار دیگر به این بیماری دچار نشوند. در ضمن درمان کامل و صحیح سرطان سینه اولیه نیز موضوعی است بسیار مهم و حیاتی.

فایل کامل این تحقیق ۲۰ صفحه بصورت ورد WORD می باشد.
در تمامی ساعات شبانه روز >> پرداخت آنلاین و دانلود آنلاین پروژه